Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ), ülkemizin girişimiyle, 25 Haziran 1992 tarihinde İstanbul Zirvesi Bildirisi’yle kurulmuştur. Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldava, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan olmak üzere 12 üyesi bulunmaktadır. 18 Nisan 2003 tarihinde Erivan’da gerçekleştirilen KEİ Dışişleri Bakanları Konseyi 8 inci Toplantısı’nda alınan kararla, Makedonya ile Sırbıstan-Karadağ da örgüte davet edilmiştir. Bu çerçevede, Sırbistan-Karadağ KEİ’ye katılım konusundaki iç onay sürecini tamamlayarak KEİ’nin tam üyesi haline gelmiştir. Sırbistan-Karadağ’ın ayrılmasından sonra Sırbistan KEİ üyeliğini korurken, Karadağ gözlemcilik başvurusunda bulunmuştur.
1992 yılında ayrıca, İstanbul Deklarasyonuna taraf ülkeler, Helsinki Nihai Senedi ve Avrupa’da Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) kural ve prensiplerine uyacaklarını taahhüt ettikleri “Boğaziçi Bildirisini” de yayımlamışlardır.
Yalta’da 5 Haziran 1998 tarihinde Devlet veya Hükümet Başkanları tarafından imzalanan KEİ Şartı'nın 1 Mayıs 1999 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmesiyle KEİ bölgesel bir ekonomik işbirliği örgütüne dönüşmüştür. KEİ’nin Uluslararası Daimi Yazmanlığı İstanbul’da bulunmaktadır.
KEİ'nin halihazırda faal olan başta ticaret ve ekonomik kalkınma, bankacılık ve finans, ulaştırma, enerji, haberleşme, bilim ve teknoloji, çevre koruma, turizm ve doğal afetler olmak üzere toplam 19 çalışma grubunda çeşitli projeler görüşülmektedir. Çalışma grubu faaliyetlerine etkinlik ve ivme kazandırılmasını teminen belirli alanlarda her üye ülke en çok iki yıllık dönemler halinde koordinatör ülke görevini üstlenmektedir.
KEİ bünyesinde bugüne kadar gerçekleştirilen somut işbirliği atılımları kapsamında örgütün yapılanmasında ileri bir aşamaya gelinmiş, ayrıca çeşitli konularda işbirliğini olanaklı kılan anlaşmalar imzalanmıştır. İçişleri Bakanları düzeyinde imzalanan “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Katılımcı Devletleri Arasında Suçla, Özellikle Örgütlü Suç Türleriyle Mücadelede İşbirliği Anlaşması”, bu Anlaşmaya Ek Protokol ile aynı Anlaşmaya Ek Terörizmle Mücadele Protokolü ve Kültür Bakanları düzeyinde imzalanan "Kültür Alanında İşbirliği Anlaşması" sayılabilir. 15 Nisan 1998 tarihinde Gürcistan'da imzalanan "Karadeniz Ekonomik İşbirliği Ülkeleri Arasında Acil Yardım ve Doğal ve İnsanlardan Kaynaklanan Afetlerde İşbirliği Anlaşması" da afet durumlarında KEİ ülkelerinin yardımlaşmasını öngörmektedir. KEİ Bölgesindeki Eşyanın Karayoluyla Naklinin Kolaylaştırılması Konusunda Mutabakat Muhtırası” ise 6 Mart 2002 tarihinde Kiev’de yapılan KEİ Ulaştırma Bakanları Toplantısında imzalanmış ve 2005 yılı Nisan ayında yürürlüğe girmiştir.
KEİ'nin temel özelliklerinden birisi, işbirliğine ve dış dünyaya açık yapısıdır. Avusturya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Fransa, Almanya, Belarus, İsrail, İtalya, Polonya, Slovakya, Tunus, ABD, AB Komisyonu, Karadeniz Komisyonu, Uluslararası Karadeniz Kulübü ve Enerji Şartı Sekretaryası, KEİ toplantılarına gözlemci olarak katılmaktadırlar. Macaristan, İngiltere, İran, Karadağ, Ürdün, Slovenya ve Japonya ise Sektörel Diyalog Ortağı Statüsünde toplantılara iştirak etmektedirler.
KEİ'nin ana hedefi bölgesel stratejiler geliştirmektir. Bu stratejiler içinde bölgenin mukayeseli üstünlüklerini belirlemek, yatırım için öncelikli sektörleri ve bölgesel işbirliğinin maliyet ve yararlarını saptamak ve küresel düzeyde bölgenin oynaması gereken ekonomik rolü belirlemek gibi unsurlar yer almaktadır. Nitekim KEİ, stratejiler ve hedefler belirlenmesi alanında önemli bir yol kat etmiş ve 21 inci yüzyılda başarılı olabilmesi için ekonominin hemen hemen tüm sektörlerinde gerçekleştirmesi gereken hususları ana hatlarıyla tespit eden "Gelecek için Ekonomik Gündem" adlı bir belge kabul ederek kendine bir vizyon belirlemiştir. Bu belgenin en önemli adımlarından biri olarak bir Proje Geliştirme Fonu oluşturulmuş, Fonun yasal temelleri hazırlanmış, böylece KEİ’yi proje üreten bir örgüte dönüştürecek süreç halihazırda başlamıştır.
KEİ’nin Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenterler Asamblesi (KEİPA), İş Konseyi, İstatistiksel Veri Ekonomik Bilgi Değişimi Koordinasyon Merkezi, Ticaret ve Kalkınma Bankası olmak üzere dört bağlı kuruluşu bulunmaktadır.
KEİ’nin 1998 yılının Mart ayında açılan ve merkezi Selanik'te olan Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası 1 Haziran 1999 tarihinde işlevsel hale gelmiş olup ihracat finansmanı programları ve verdiği kredilerle bölge içi ekonomik işbirliğine destek olmaktadır.
Sekretaryası İstanbul’da kain Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenter Asamblesi (KEİPA), KEİ’nin parlamenterler boyutunu oluşturan bağlı kuruluşudur.
Türkiye’nin öncülüğünde kurulan ve Sekretaryası İstanbul’da bulunan İş Konseyi ise, bölgeye doğrudan yabancı yatırımı çekme konusunda projeler üretmekte, bölgenin tanıtımını yaparak iş olanaklarını artırmakta, ticaret ve yatırımın önündeki engellerin kaldırılması konusunda çalışmalar yapmaktadır.
İstatistiksel Veri Ekonomik Bilgi Değişimi Koordinasyon Merkezi de, Ankara’da Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü bünyesinde kurulmuş olan ve KEİ ülkelerinin istatistiki bilgilerini derleyen ve bu konuda yayınlar yapan bir bağlı kuruluştur.
KEİ Çerçevesinde Başlıca İşbirliği Alanlarında Son Dönemdeki Gelişmeler
a) Karadeniz Çevre Otoyolu (Black Sea Ring Highway)
Ulaştırma KEİ’nin önemli bir işbirliği başlığını oluşturmaktadır. Bu bağlamda geliştirilen ve KEİ ülkeleri arasında etkin bir ulaşım ağı oluşturmak suretiyle ekonomik işbirliğinin gelişimine katkıda bulunmayı amaçlayan “Karadeniz Çevre Ulaştırma Koridoru/ Black Sea Ring Corridor” projesi önem taşımaktadır. Proje, üye ülkeleri birbirine bağlayan ulaştırma altyapısının geliştirilmesi, bu konudaki ulusal düzenlemelerin uyumlaştırılması, çevrenin korunması, uluslararası projelerin izlenmesi için bir veri tabanı oluşturularak bir harita hazırlanmasını amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Çevre Ulaştırma Koridoru haritası oluşturulmasına yönelik çalışmalar ülkemizin eşgüdümüyle son aşamaya gelmiş, üye ülkelerin önerileri doğrultusunda Karadeniz’i çevreleyen bölgelerde ulaştırma altyapısını gösteren bir ağ haritası ülkemiz tarafından sonuçlandırılarak Sekretarya’ya teslim edilmiştir.
Ancak bu çalışma, KEİ ülkelerini birbirine bağlayan ana bir yol güzergahı belirleme ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. 19 Nisan 2007 tarihinde Belgrad’da yapılan KEİ Dışişleri Bakanları Konseyi 16. Toplantısı’nda “Karadeniz Çevre Otoyolu Geliştirilmesine İlişkin Anlayış Muhtırası” imzalanmıştır. Sözkonusu muhtıra 1 Kasım 2008’de yürürlüğe girmiş ve varılan mutabakat uyarınca, “KEİ Çevre Otoyolu Ortak Daimi Teknik Sekretaryası” Selanik’te faaliyete geçmiştir.
Toplantı’nın bitiminde, Karadeniz Çevre Otoyolu Projesi'nin tanıtımına yönelik olarak KEİ ile Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği'nin (IRU) işbirliği halinde düzenledikleri bir törenle, üye ülkelerden birer kamyonun iştirakiyle oluşturulan "Karadeniz Konvoyu” (Black Sea Caravan), Karadeniz Çevre Otoyolu güzergahında seyahat başarıyla gerçekleşmiştir.
b) Deniz Otoyolları (Motorways of the Sea)
AB’nin deniz ulaşımından gereğince istifadeyle karayolu ve demiryolu üzerindeki yükün hafifletilmesi ve daha etkin ve hesaplı bir ulaştırma modeline yönelinmesi anlayışına dayalı olarak geliştirdiği Deniz Otoyolları (Motorways of the Sea) kavramının Karadeniz’e teşmili amacıyla Yunanistan tarafından önerilen “KEİ Bölgesinde Deniz Otoyollarının Geliştirilmesi (Development of the Motorways of the Sea in the BSEC Region) Anlayış Muhtırası” da 19 Nisan 2007 tarihinde Belgrad’da yapılan KEİ Dışişleri Bakanları Konseyi 16. Toplantısı’nda imzalanmıştır.
Anılan Muhtıra, 1 Aralık 2008’de yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz, Deniz Otoyolları Geçici Çalışma Grubunun 29-30 Ocak 2008’de Pire’de yapılan toplantısında “KEİ Deniz Otoyolları Ortak Daimi Teknik Sekretaryası”na evsahipliği yapma önerisinde bulunmuştur. Romanya, Rusya ve Ukrayna da sözkonusu Sekretarya için adaylıklarını açıklamışlardır. Teknik Sekretarya’nın yeri, düzenlenmekte olan çalışma grubu toplantılarında varılacak uzlaşıyla belirlenecektir.
KEİ Deniz Otoyolları Geçici Çalışma Grubunun 4. Resmi Toplantısı, 28-30 Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilecektir.
3) KEİ Vize Anlaşmaları
Bölge ülkeleri arasındaki ulaştırma işbirliğini ve dolayısıyla ticareti arttıracak bir alan da KEİ üyesi ülkelerin profesyonel sürücülerinin ve işadamlarının vize işlemlerinin kolaylaştırılması anlaşmalarıdır. “KEİ Üyesi Ülkelerin İşadamları İçin Vize İşlemlerinin Kolaylaştırılması Anlaşması” ile “KEİ Üyesi Ülkelerin Profesyonel Sürücüleri İçin Vize İşlemlerinin Kolaylaştırılması Anlaşması”, 23 Ekim 2008 tarihinde Tirana’da yapılan 19. Bakanlar Konseyi Toplantısı sırasında ülkemiz, Arnavutluk, Ermenistan ve Moldova tarafından imzalanmıştır.
Bölgesel ve Uluslararası Kuruluşlarla İşbirliği
a) UNDP ile ortaklaşa gerçekleştirilmesi öngörülen Karadeniz Ticaret ve Yatırımı Teşvik Programı
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 2006-2010 yıllarında Karadeniz’i öncelikli bölgeler arasına almıştır.
BM Kalkınma Programı (UNDP) ile Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) Örgütü'nün ortak projesi olarak Karadeniz Ticaret ve Yatırım Teşvik Programı (BSTIP) Aralık 2007 tarihinde hayata geçirilmiştir.
Programın amacı, önce Karadeniz ülkeleri arasındaki ticaret potansiyelini ortaya koymak, daha sonra kapsamlı bir pazar araştırması gerçekleştirmek ve nihayet alıcı ve satıcıları bir araya getirerek, aşamalı bir strateji ile Karadeniz bölgesinde bölge içi ticaretin ve yatırımın artmasına katkı sağlamaktır. Böylece, bölgenin ekonomik büyüme ve kalkınması da desteklenmiş olacaktır. Programın, öncelikle Türkiye, Yunanistan, UNDP ve KEİ Sekretaryası’nın işbirliği ve ortaklığıyla başlatılması, daha sonra Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova, Sırbistan ve Arnavutluk’u içermesi öngörülmektedir. Diğer bir deyişle, Program giderek KEİ bölgesine genişletilecektir.
Üç yılda toplam 1.200.000 Euro’ya malolması planlanan Program için UNDP 200.000 Euro, Türkiye ve Yunanistan’ın ise 500.000’er Euro katkı yapacaktır. 29 Kasım 2007 tarihi itibariyle ülkemiz, 375.000 Euro’yu UNDP hesabına havale etmiştir.
BSTIP, üç aşamalı olarak hayata geçirilmiştir. İlk aşamada bölgede ticaret akışı ve yatırım ortamının araştırılması yoluyla henüz kullanılmamış Karadeniz içi ticaret ve yatırım potansiyeli belirlenmiştir. İkinci aşamada, Karadeniz bölgesinde içinde en fazla ticaret ve yatırım potansiyeli olan ürün ve hizmetler tespit olunmuştur.
Üçüncü aşamada ise, 3 Aralık 2007 tarihinde Atina’da düzenlenen bir toplantı ile Program resmen başlamış ve BSTIP’in hangi sektörler üzerine odaklanması gerektiği hususunda karar verilmiştir. Buna göre, tarımsal gıda hizmetleri (agro food services), bilişim hizmetleri (I.T. services), turizm, inşaat malzemeleri, makineler (machineries), iş hizmetleri (business services) ve taşımacılık ve lojistik sektörleri belirlenmiştir.
BSTIP kapsamında önümüzdeki dönemde yukarıda arz olunan sektörlerde faaliyet gösteren şirket, işadamı ve kuruluşları bir araya getirmek maksadıyla Ortaklık Forumları düzenlenmesi öngörülmektedir.
b) KEİ-AB Etkileşimi/İşbirliği
Ülkemiz, KEİ ile AB arasında gelişmekte olan ilişkileri ve her iki örgüt arasında kurumsal işbirliği tesis edilmesini desteklemektedir. KEİ ülkelerinin değişik boyutlarda ilişkiler kurduğu ve ortak beklentilerinin olduğu AB’nin, bölgeye ve KEİ’ye yeni bir dinamizm getireceği, AB ile KEİ arasında ortak ilgi alanlarında uzun vadeli bazı projelerin geliştirilebileceği düşünülmektedir. Keza, bölgede işbirliğine ilgi duyan önemli uluslararası aktörlerle de, KEİ çerçevesinde işbirliği yapılabileceği, bu bağlamda ilk etapta KEİ gözlemcisi ülkelerin ilgi duydukları alanlarda işbirliği ve katkılarının sağlanabileceği/artırılabileceği değerlendirilmektedir.
c) Diğer
BM’de gözlemci statüsünü haiz KEİ’nin, BM Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK), BM Çevre Programı (UNEP), BM Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO), BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Enerji Şartı Sekretaryası, Avrasya Ekonomik Topluluğu ve Dünya Bankası ile de değişik düzeylerde işbirliği mevcuttur.
KEİ 15. Yıl Zirvesi (İstanbul, 25 Haziran 2007)
Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) 15. Yıl Zirvesi, 25 Haziran 2007 tarihinde ülkemizin ev sahipliğinde İstanbul'da Çırağan Sarayı'nda, "Yeni Ufuklara Yelken Açmak" teması altında yapılmıştır. Sayın Cumhurbaşkanımızın başkanlığında gerçekleştirilen Zirve'de, 12 üye ülkeden 9'u Devlet Başkanı düzeyinde; Yunanistan ve Arnavutluk Başbakan; Ermenistan ise, Dışişleri Bakanı düzeyinde temsil edilmişlerdir. Zirve'ye, gözlemci ülkelerden ve KEİ ile ilişki içinde olan uluslararası kuruluş ve STK'lardan da yüksek düzeyde katılım olmuştur. Temsil düzeyi itibariyle sözkonusu Zirve, KEİ'nin kuruluşunun gerçekleştirildiği 1992 tarihli Zirve'den sonra en üst düzeyde katılım sağlanması yönüyle dikkat çekmiştir. Bu durum bölgesel işbirliği girişimlerinde oynadığımız olumlu rolün sürdüğünün genel bir göstergesi olmasının yanında, üye devletlerin KEİ'ye yeni bir atılım ve canlılık kazandırma yönündeki kararlılıklarının da işaretini oluşturmuştur.
Zirve'nin hemen öncesinde, Zirve'ye hazırlık amacıyla yapılan KEİ Yüksek Düzeyli Memurlar Komitesi Toplantısı (YDMK) ve KEİ Dışişleri Bakanları Konseyi Özel Toplantısında, Zirve Bildirisi taslağına nihai şekli kazandırılmıştır. Dışişleri Bakanları Konseyi Özel Toplantısında ayrıca, uzun süredir yürütülen ve ülkemizin de dahil olduğu temasların sonucu olarak, AB Komisyonu'nun KEİ'de gözlemcilik başvurusu olumlu yönde karara bağlanmıştır. Böylelikle önümüzdeki dönemde KEİ'nin somut projeler temelinde, AB ile gerçek anlamda bir işbirliğine girmesinin yolu açılmış bulunmaktadır.
Zirveden bir gün sonra, KEİ Dönem Başkanlığı faaliyetleri arasında yer alan "Doğu Batı ile Buluşuyor: Enerji Konferansı"na Sayın Cumhurbaşkanımızın yanı sıra, Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna Devlet Başkanları da iştirak etmişlerdir.
Zirve'nin gerek katılım ve ilgi düzeyi, gerek sonuçları bakımından Karadeniz bölgesi ve KEİ'nin geleceği açısından bir kilometre taşı teşkil ettiği düşünülmektedir. KEİ üyesi ülkeler, KEİ'ye desteklerini en üst düzeyde ifade etmişler ve KEİ'nin odaklanacağı alanlar dahil, yakın ve orta vadedeki yönelimleri konusunda en üst düzeyde siyasi yönergelerini vermişlerdir.
KEİ-Türkiye İlişkileri
Ülkemiz kuruluşuna öncülük ettiği KEİ içinde önemli bir ağırlığa sahiptir. Örgüt Sekretaryası İstanbul’da bulunmakta, teşkilatın önemli toplantıları çoğunlukla ülkemizde yapılmaktadır.
Türkiye, KEİ çerçevesinde, eski Doğu Bloku üyesi ülkelerin ekonomik potansiyelinden hareketle, bu ülkelerdeki ekonomik faaliyetlerimizin önünü açabilecek ulaştırma, malların sınır geçişleri, vize kolaylığı gibi bazı girişimleri desteklemiştir. KEİ’de ticaretin geliştirilmesine yönelik faaliyetlere de özel önem verilmektedir. Ankara’da yerleşik “KEİ İstatistiki Veri ve Ekonomik Bilgi Değişimi Koordinasyon Merkezi” verilerine göre 2005 yılında ülkemizin KEİ ülkelerine ihracatı 8.6 milyar dolar, ithalatı 20.4 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir.1999 yılında toplam 6.5 milyar Dolar olan ticaret hacminin 2005 yılında belirtilen noktayı yakalanmasında KEİ’nin örgüt olarak ne kadar katkısı olduğu hesaplanamasa da, KEİ ülkelerinin ülkemizin dış ticaretinde önemli bir yer tuttuğu açıktır.
KEİ’de enerji ve çevre alanlarında da önemli işbirliği potansiyeli olduğu düşünülmektedir. Keza 11 Eylül sonrasında gelişen siyasi ortam muvacehesinde örgütlü suçlar ve terörizmle mücadele ile acil durum işbirliği gibi bazı yumuşak güvenlik önlemleri alınmıştır.
KEİ Genel Sekreter Birinci Yardımcısı pozisyonu sürekli olarak ülkemizin uhdesinde bulunmaktadır. Emekli Büyükelçi Sumru Noyan, 1 Mayıs 2009 tarihinden itibaren 3 yıl için KEİ Genel Sekreter Birinci Yardımcısı olarak atanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder