1. Genel
NATO’nun önemli bir müttefiki olan Türkiye, İttifakı kendisinin de ayrılmaz bir parçası olduğu Transatlantik ve Avrupa-Atlantik güvenliğinin dayanağı olarak değerlendirmektedir. Soğuk Savaş sonrası dönemde konvansiyonel tehdit büyük ölçüde azalmıştır. Diğer taraftan, terörizm, bölgesel istikrarsızlıklar, kitle imha silahları ve bunları fırlatma vasıtalarının yayılması, ayrılıkçı mikro ve etnik milliyetçilik, aşırı dinci akımlar, örgütlü suç, uyuşturucu ve insan ticareti, kitlesel göç gibi geleneksel olmayan, asimetrik güvenlik risk ve tehditleri ortaya çıkmıştır. Mevcut güvenlik ortamında, ABD’de 11 Eylül 2001 tarihinde meydana gelen terörist saldırılar ile daha sonra ve ülkemiz dahil olmak üzere, çeşitli yerlerde yapılan saldırılar, bu risk ve tehditlerin küresel niteliğini açıkça ortaya koymuştur. Bugün, terörizm uluslararası toplum ve İttifak’ın güvenliği için en ciddi tehditlerden birini teşkil etmektedir.
Bu çerçevede, 12 Eylül 2001 tarihinde NATO’nun kolektif savunmaya ilişkin 5. maddenin işletilmesi kararını ilk kez alması, İttifakın terörizm gibi yeni tehditler karşısında harekete geçme kararlılığının açık bir göstergesidir.
Soğuk Savaş sonrasında günün koşullarına uyum sağlama ihtiyacının bilincinde olan NATO, 1991 ve 1999 tarihli Stratejik Konseptlerde de yansıtıldığı üzere, kapsamlı bir dönüşüm sürecinden geçmektedir. Bu hem iç hem de dış adaptasyon sürecidir. Aslında NATO, gelişmiş siyasi ve askeri ortaklık yapıları kurmak, Rusya ve Ukrayna ile işbirliği ve Akdeniz Diyaloğu ile İstanbul İşbirliği Girişimini başlatmak gibi mekanizmalar oluşturmak suretiyle günümüz güvenlik ortamının gereklerini karşılama konusundaki kararlılık ve yeteneğini açıkça sergilemektedir. Diğer taraftan, NATO’nun yeni üyelikler konusunda izlediği açık kapı politikası ve BM, AGİT ve AB gibi diğer uluslararası örgütlerle olan işbirliği önem arzeden hususlar olarak ortaya çıkmaktadır.
İttifakın, daha etkin yapı ve işleyişlere yönelik iç reformu da ayrıca kayda değerdir. Yeni kuvvet ve komuta yapıları, askeri yeteneklerinin geliştirilmesine yönelik girişimleri, yeni NATO Mukabele Kuvveti bu iç dönüşüm sürecinin başlıca unsurlarıdır. Türkiye, bu çabaların güçlü bir savunucusu olmaya devam etmekte ve bu amaçla sözkonusu çabalara aktif katkıda bulunmaktadır. Türkiye, NATO Mukabele Kuvvetinin (NMK) ilk iki rotasyonunda kara unsur komutanlığı liderliğini üstlenmiş ve 20 Kasım 2003 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen ilk NMK tatbikatına evsahipliği yapmıştır. Türkiye, NMK’nın Ocak-Temmuz 2007 dönemindeki 8. rotasyonunda da kara unsur komutanlığını üstlenmiştir. Bunun yanında, Türkiye İstanbul’da Yüksek Hazırlık Düzeyindeki bir Kuvvet Karargahı (NRDC-T) teşkil etmiştir. Sözkonusu Karargah NATO içindeki aynı tür altı Karargahtan biridir. Ülkemiz ayrıca, NATO’nun yeni komuta yapısı çerçevesinde oluşturulan Hava Unsuru Komutanlığı Karargahına İzmir’de evsahipliği yapmaktadır.
Muhtemel krizlere etkin ve hızlı müdahale edebilmek için yeteneklerin geliştirilmesi, NATO içindeki dönüşüm çabalarının esasını oluşturmaktadır. İttifak, konuşlandırılabilir ve kullanılabilir kuvvetlere ihtiyaç duymaktadır. Savunma yeteneklerinin geliştirilmesi NATO-AB arasındaki stratejik işbirliğinin önemli bir unsurunu oluşturmaktadır.
Tehditlerin ve mevcut tehditlere karşı koymada kullanılması gereken metodların doğası değişirken, İttifakın asıl fonksiyonu olan kollektif savunma değişmeksizin devam etmektedir. Bu bağlamda, transatlantik bağın önemi ve transatlantik işbirliğinin başlıca forumu olarak NATO vazgeçilmez niteliğini sürdürmektedir. İttifak, Avrupa-Atlantik bölgesinin barış ve istikrarının korunması ve geliştirilmesindeki temel araçtır.
NATO’nun önemli bir müttefiki olan Türkiye, İttifakı kendisinin de ayrılmaz bir parçası olduğu Transatlantik ve Avrupa-Atlantik güvenliğinin dayanağı olarak değerlendirmektedir. Soğuk Savaş sonrası dönemde konvansiyonel tehdit büyük ölçüde azalmıştır. Diğer taraftan, terörizm, bölgesel istikrarsızlıklar, kitle imha silahları ve bunları fırlatma vasıtalarının yayılması, ayrılıkçı mikro ve etnik milliyetçilik, aşırı dinci akımlar, örgütlü suç, uyuşturucu ve insan ticareti, kitlesel göç gibi geleneksel olmayan, asimetrik güvenlik risk ve tehditleri ortaya çıkmıştır. Mevcut güvenlik ortamında, ABD’de 11 Eylül 2001 tarihinde meydana gelen terörist saldırılar ile daha sonra ve ülkemiz dahil olmak üzere, çeşitli yerlerde yapılan saldırılar, bu risk ve tehditlerin küresel niteliğini açıkça ortaya koymuştur. Bugün, terörizm uluslararası toplum ve İttifak’ın güvenliği için en ciddi tehditlerden birini teşkil etmektedir.
Bu çerçevede, 12 Eylül 2001 tarihinde NATO’nun kolektif savunmaya ilişkin 5. maddenin işletilmesi kararını ilk kez alması, İttifakın terörizm gibi yeni tehditler karşısında harekete geçme kararlılığının açık bir göstergesidir.
Soğuk Savaş sonrasında günün koşullarına uyum sağlama ihtiyacının bilincinde olan NATO, 1991 ve 1999 tarihli Stratejik Konseptlerde de yansıtıldığı üzere, kapsamlı bir dönüşüm sürecinden geçmektedir. Bu hem iç hem de dış adaptasyon sürecidir. Aslında NATO, gelişmiş siyasi ve askeri ortaklık yapıları kurmak, Rusya ve Ukrayna ile işbirliği ve Akdeniz Diyaloğu ile İstanbul İşbirliği Girişimini başlatmak gibi mekanizmalar oluşturmak suretiyle günümüz güvenlik ortamının gereklerini karşılama konusundaki kararlılık ve yeteneğini açıkça sergilemektedir. Diğer taraftan, NATO’nun yeni üyelikler konusunda izlediği açık kapı politikası ve BM, AGİT ve AB gibi diğer uluslararası örgütlerle olan işbirliği önem arzeden hususlar olarak ortaya çıkmaktadır.
İttifakın, daha etkin yapı ve işleyişlere yönelik iç reformu da ayrıca kayda değerdir. Yeni kuvvet ve komuta yapıları, askeri yeteneklerinin geliştirilmesine yönelik girişimleri, yeni NATO Mukabele Kuvveti bu iç dönüşüm sürecinin başlıca unsurlarıdır. Türkiye, bu çabaların güçlü bir savunucusu olmaya devam etmekte ve bu amaçla sözkonusu çabalara aktif katkıda bulunmaktadır. Türkiye, NATO Mukabele Kuvvetinin (NMK) ilk iki rotasyonunda kara unsur komutanlığı liderliğini üstlenmiş ve 20 Kasım 2003 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen ilk NMK tatbikatına evsahipliği yapmıştır. Türkiye, NMK’nın Ocak-Temmuz 2007 dönemindeki 8. rotasyonunda da kara unsur komutanlığını üstlenmiştir. Bunun yanında, Türkiye İstanbul’da Yüksek Hazırlık Düzeyindeki bir Kuvvet Karargahı (NRDC-T) teşkil etmiştir. Sözkonusu Karargah NATO içindeki aynı tür altı Karargahtan biridir. Ülkemiz ayrıca, NATO’nun yeni komuta yapısı çerçevesinde oluşturulan Hava Unsuru Komutanlığı Karargahına İzmir’de evsahipliği yapmaktadır.
Muhtemel krizlere etkin ve hızlı müdahale edebilmek için yeteneklerin geliştirilmesi, NATO içindeki dönüşüm çabalarının esasını oluşturmaktadır. İttifak, konuşlandırılabilir ve kullanılabilir kuvvetlere ihtiyaç duymaktadır. Savunma yeteneklerinin geliştirilmesi NATO-AB arasındaki stratejik işbirliğinin önemli bir unsurunu oluşturmaktadır.
Tehditlerin ve mevcut tehditlere karşı koymada kullanılması gereken metodların doğası değişirken, İttifakın asıl fonksiyonu olan kollektif savunma değişmeksizin devam etmektedir. Bu bağlamda, transatlantik bağın önemi ve transatlantik işbirliğinin başlıca forumu olarak NATO vazgeçilmez niteliğini sürdürmektedir. İttifak, Avrupa-Atlantik bölgesinin barış ve istikrarının korunması ve geliştirilmesindeki temel araçtır.
2. Irak Savaşı Sırasında NATO’nun Türkiye’ye Sağladığı Savunma Desteği
Türkiye’nin NATO’da Irak savaşı öncesinde izlediği tutum açıktır: Türkiye askeri seçenekten kaçınmak istemiş ve barışçıl bir çözüm yolundaki çabalara aktif olarak katılmıştır. Bununla birlikte, gelişmeler Türkiye’yi nüfusuna, topraklarına ve kuvvetlerine yönelebilecek olası bir tehdide karşı her türlü önleyici tedbiri almaya zorlamıştır.
Bu çerçevede, Türkiye 10 Şubat 2003 tarihinde, Kuzey Atlantik Antlaşması’nın Müttefikler arasında istişarelerde bulunulmasını öngören 4. maddesini işletmiştir. Bunun üzerine, NATO Savunma Planlama Komitesi’nin (DPC) 16 ve 19 Şubat 2003 tarihli kararları uyarınca Türkiye’nin savunmasını desteklemek amacıyla ihtimaliyat planlaması başlatılmıştır. Bu bağlamda, bir saldırı durumunda Türkiye’yi savunmak amacıyla 2003 Şubatından Nisan ayına kadar dört erken uyarı uçağı (AWACS) ve beş PATRIOT hava savunma bataryası Türkiye’de konuşlandırılmıştır. Sözkonusu NATO kuvvetleri 65 gün süren görev sürelerinin sonunda, 3 Mayıs 2003 tarihinde ülkemizden ayrılmışlardır. NATO Türkiye’nin savunması amacıyla 1990-1991 Körfez Savaşı sırasında da benzer yetenekleri sağlamıştır. (Daha detaylı bilgi için NATO web sitesindeki www.nato.int/issues/turkey adresine bakılabilir.)
Türkiye, Irak’tan gelebilecek bir saldırıya karşı NATO tarafından yapılan savunma katkılarını memnuniyetle karşılamıştır. NATO’nun bu desteği, gerek İttifak’ın kollektif savunma konusundaki azim ve uyumunu, gerek güvenliğin bölünmezliği ilkesini bir kez daha kanıtlamıştır.
3. NATO’nun Irak Eğitim Misyonu (NTM-I)
• Irak Geçici Hükümetinin talebi üzerine İstanbul Zirvesi’nde alınan karar uyarınca, NATO tarafından Irak Güvenlik Güçlerine eğitim desteği verilmesine yönelik olarak bir “Eğitim Misyonu” kurulması 30 Temmuz 2004 tarihinde kararlaştırmıştır.
• Sözkonusu Misyonun amaçları:
- Irak Geçici Hükümeti ve Çok Uluslu Güç ile uygun irtibat düzenlemelerinin tesisi,
- Saptanacak Iraklı karargah görevlilerinin Irak içindeki eğitimlerine derhal başlamak dahil olmak üzere, milli yapıların oluşturulmasında Irak makamları ile yakın çalışma içinde bulunulması,
- Ülke dışında eğitim görecek Iraklı personelin tespiti ve
- NATO tarafından verilecek eğitim, danışma ve işbirliği hizmetlerinin belirlenmesi.
• Türkiye, sözkonusu misyona 2 subayla katılmakta ve ayrıca Irak Güvenlik Güçlerine ülkemizde eğitim vermek suretiyle anılan ülkenin istikrara kavuşması çabalarına katkıda bulunmaktadır. Bugüne kadar Ankara’da bulunan Terörle Mücadele Mükemmeliyet Merkezi ve Barış için Ortaklık Merkezi bünyesinde 2010 yılı itibariyle toplam 274 Iraklı subaya eğitim verilmiştir.
4. ISAF ve NATO
Aralık 2001’de düzenlenen Bonn Konferansı çerçevesinde ve 1386 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararı uyarınca başlatılan Afganistan’daki Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (ISAF) Harekatının liderliği, Birleşmiş Milletlerin görevlendirmesi üzerine, 11 Ağustos 2003 tarihinde, NATO tarafından üstlenilmiş, böylelikle NATO harekatın stratejik eşgüdümünü, komutasını ve kontrolünü almıştır.
ISAF harekatı ile NATO, tarihinde ilk kez Avrupa-Atlantik alanının dışında bir bölgede operasyon gerçekleştirmeye başlamıştır. ISAF harekatı, coğrafi mesafenin yanısıra, gerektirdiği insan kaynakları ve mali boyutları bakımından güç bir harekattır. Bununla birlikte, sözkonusu harekat yeni güvenlik ortamında NATO’nun etkinliğini ve güvenilirliğini göstermesi bakımından İttifakın önceliğini teşkil etmektedir.
Türkiye, ISAF’ın NATO tarafından üstlenilmesi öncesinde ISAF-II liderliğini Haziran 2002-Şubat 2003 döneminde yaklaşık 1400 mevcutlu bir birlikle yürütmüştür. Ülkemiz NATO komutası altındaki dönemde de Şubat-Ağustos 2005 tarihlerinde ISAF-VII liderliğini ve aynı anda Kabil Uluslararası Havaalanının sorumluluğunu da üstlenmiştir. ISAF-VII liderliği sırasında Afganistan’da 1430 askeri personel bulunduran Türkiye’ye ait üç helikopter de anılan görev süresince ülkede konuşlandırılmıştır.
Türkiye'nin güvenlik boyutundaki katkıları çerçevesinde ayrıca, Kâbil Merkez Bölge Komutanlığı, Fransa ve İtalya ile dönüşümlü olarak 2006 Ağustos ayından itibaren iki yıl süreyle müştereken üstlenilmiştir. Sözkonusu görev Nisan-Aralık 2007 döneminde Türkiye tarafından yürütülmüş olup, anılan dönemde harekata yaklaşık 1200 personelle katkı sağlanmıştır. Türkiye, ayrıca Mart 2008 itibariyle bir Harekat Gözetim ve İrtibat Timini Kabil'deki 201. Kolordu nezdinde konuşlandırmıştır.
TBMM eski Başkanı ve Dışişleri Bakanı Sayın Hikmet Çetin, NATO’nun Afganistan’daki Kıdemli Sivil Temsilcisi olarak 2004-2006 yılları arasında görev yapmıştır.Türkiye’nin de taraf olduğu Güneydoğu Avrupa Savunma Bakanları süreci çerçevesinde oluşturulan Güneydoğu Avrupa Tugayı (SEEBRIG) Karargahı Şubat-Ağustos 2006 tarihlerinde Kabil Çokuluslu Tugayı Karargahı görevlerini üstlenmek üzere Afganistan’da konuşlandırılmıştır.
3. Kolordu Komutanlığı, Ağustos 2008-Şubat 2009 tarihleri arasında yaklaşık 150 personelden müteşekkil bir kuvvetle ABD komutasında bulunan ISAF Karargâhını takviye etmiştir.
Ülkemiz 31 Ekim 2009 tarihinden itibaren Kabil Bölge Komutanlığını bir yıl süreyle üstlenmiştir. Bu çerçevede ISAF bünyesinde halen 1795 personelimiz görev yapmaktadır.
Ülkemiz, Afgan Emanet Fonu’na 1,5 milyon Avro, Helikopter Girişimine de 2 milyon ABD Doları katkıda bulunulmuştur.
ABD Başkanı Obama tarafından yapılan ilave kuvvet ve eğitim alanındaki katkı talebi üzerine ülkemizce eğitim alanında yapılan katkılar büyük ölçüde artırılmıştır. Nitekim NATO’nun Afganistan’daki eğitim misyonuna (NTM-A) katkımız 180 personele ulaşmıştır.
Afgan güvenlik kuvvetlerinin eğitimine katkılarımız:
- Dağ ve Komando okulunda icra edilen mevcut eğitime devam edilmesi (450 personel/6 piyade bölüğü);
- Buna ilave olarak, Kara Kuvvetleri Komutanlığınca Afganistan’dan taburlar halinde getirilecek Afgan birliklerinin 6-8 haftalık eğitim verilmesi (böylece bir yılda bir Tugay kadar birliğin eğitilmiş olması-3000-4000 personel);
- Sınıf Okullarında (Afgan Ordusu hangi sınıflarda ihtiyaç duyuyorsa) Afgan subay ve astsubayları için ilave kapasite tahsis edilerek eğitim verilmesi;
- İlave bir OMLT (16 kişilik) tahsis edilmesi (harekat alanına intikal etmiştir.);
- Avrupa Jandarma Kuvvetinin misyonu çerçevesinde Jandarma Genel Komutanlığınca ilave OMLT katkısında bulunulması;
- Afgan Ulusal Polisine verilen eğitim desteğinin artırılması, bu bağlamda Içişleri Bakanlığımızın 2010 yılı için Afgan polisinin öncelik ve ihtiyaçlarına yönelik ilave eğitim olanakları sunması;
- Vardak’taki başarılı uygulamamız ışığında Cevizcan’da kurulacak ikinci PRT’miz çerçevesinde polis eğitim timlerinin görevlendirilmesi;
Türkiye’nin NATO’da Irak savaşı öncesinde izlediği tutum açıktır: Türkiye askeri seçenekten kaçınmak istemiş ve barışçıl bir çözüm yolundaki çabalara aktif olarak katılmıştır. Bununla birlikte, gelişmeler Türkiye’yi nüfusuna, topraklarına ve kuvvetlerine yönelebilecek olası bir tehdide karşı her türlü önleyici tedbiri almaya zorlamıştır.
Bu çerçevede, Türkiye 10 Şubat 2003 tarihinde, Kuzey Atlantik Antlaşması’nın Müttefikler arasında istişarelerde bulunulmasını öngören 4. maddesini işletmiştir. Bunun üzerine, NATO Savunma Planlama Komitesi’nin (DPC) 16 ve 19 Şubat 2003 tarihli kararları uyarınca Türkiye’nin savunmasını desteklemek amacıyla ihtimaliyat planlaması başlatılmıştır. Bu bağlamda, bir saldırı durumunda Türkiye’yi savunmak amacıyla 2003 Şubatından Nisan ayına kadar dört erken uyarı uçağı (AWACS) ve beş PATRIOT hava savunma bataryası Türkiye’de konuşlandırılmıştır. Sözkonusu NATO kuvvetleri 65 gün süren görev sürelerinin sonunda, 3 Mayıs 2003 tarihinde ülkemizden ayrılmışlardır. NATO Türkiye’nin savunması amacıyla 1990-1991 Körfez Savaşı sırasında da benzer yetenekleri sağlamıştır. (Daha detaylı bilgi için NATO web sitesindeki www.nato.int/issues/turkey adresine bakılabilir.)
Türkiye, Irak’tan gelebilecek bir saldırıya karşı NATO tarafından yapılan savunma katkılarını memnuniyetle karşılamıştır. NATO’nun bu desteği, gerek İttifak’ın kollektif savunma konusundaki azim ve uyumunu, gerek güvenliğin bölünmezliği ilkesini bir kez daha kanıtlamıştır.
3. NATO’nun Irak Eğitim Misyonu (NTM-I)
• Irak Geçici Hükümetinin talebi üzerine İstanbul Zirvesi’nde alınan karar uyarınca, NATO tarafından Irak Güvenlik Güçlerine eğitim desteği verilmesine yönelik olarak bir “Eğitim Misyonu” kurulması 30 Temmuz 2004 tarihinde kararlaştırmıştır.
• Sözkonusu Misyonun amaçları:
- Irak Geçici Hükümeti ve Çok Uluslu Güç ile uygun irtibat düzenlemelerinin tesisi,
- Saptanacak Iraklı karargah görevlilerinin Irak içindeki eğitimlerine derhal başlamak dahil olmak üzere, milli yapıların oluşturulmasında Irak makamları ile yakın çalışma içinde bulunulması,
- Ülke dışında eğitim görecek Iraklı personelin tespiti ve
- NATO tarafından verilecek eğitim, danışma ve işbirliği hizmetlerinin belirlenmesi.
• Türkiye, sözkonusu misyona 2 subayla katılmakta ve ayrıca Irak Güvenlik Güçlerine ülkemizde eğitim vermek suretiyle anılan ülkenin istikrara kavuşması çabalarına katkıda bulunmaktadır. Bugüne kadar Ankara’da bulunan Terörle Mücadele Mükemmeliyet Merkezi ve Barış için Ortaklık Merkezi bünyesinde 2010 yılı itibariyle toplam 274 Iraklı subaya eğitim verilmiştir.
4. ISAF ve NATO
Aralık 2001’de düzenlenen Bonn Konferansı çerçevesinde ve 1386 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararı uyarınca başlatılan Afganistan’daki Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (ISAF) Harekatının liderliği, Birleşmiş Milletlerin görevlendirmesi üzerine, 11 Ağustos 2003 tarihinde, NATO tarafından üstlenilmiş, böylelikle NATO harekatın stratejik eşgüdümünü, komutasını ve kontrolünü almıştır.
ISAF harekatı ile NATO, tarihinde ilk kez Avrupa-Atlantik alanının dışında bir bölgede operasyon gerçekleştirmeye başlamıştır. ISAF harekatı, coğrafi mesafenin yanısıra, gerektirdiği insan kaynakları ve mali boyutları bakımından güç bir harekattır. Bununla birlikte, sözkonusu harekat yeni güvenlik ortamında NATO’nun etkinliğini ve güvenilirliğini göstermesi bakımından İttifakın önceliğini teşkil etmektedir.
Türkiye, ISAF’ın NATO tarafından üstlenilmesi öncesinde ISAF-II liderliğini Haziran 2002-Şubat 2003 döneminde yaklaşık 1400 mevcutlu bir birlikle yürütmüştür. Ülkemiz NATO komutası altındaki dönemde de Şubat-Ağustos 2005 tarihlerinde ISAF-VII liderliğini ve aynı anda Kabil Uluslararası Havaalanının sorumluluğunu da üstlenmiştir. ISAF-VII liderliği sırasında Afganistan’da 1430 askeri personel bulunduran Türkiye’ye ait üç helikopter de anılan görev süresince ülkede konuşlandırılmıştır.
Türkiye'nin güvenlik boyutundaki katkıları çerçevesinde ayrıca, Kâbil Merkez Bölge Komutanlığı, Fransa ve İtalya ile dönüşümlü olarak 2006 Ağustos ayından itibaren iki yıl süreyle müştereken üstlenilmiştir. Sözkonusu görev Nisan-Aralık 2007 döneminde Türkiye tarafından yürütülmüş olup, anılan dönemde harekata yaklaşık 1200 personelle katkı sağlanmıştır. Türkiye, ayrıca Mart 2008 itibariyle bir Harekat Gözetim ve İrtibat Timini Kabil'deki 201. Kolordu nezdinde konuşlandırmıştır.
TBMM eski Başkanı ve Dışişleri Bakanı Sayın Hikmet Çetin, NATO’nun Afganistan’daki Kıdemli Sivil Temsilcisi olarak 2004-2006 yılları arasında görev yapmıştır.Türkiye’nin de taraf olduğu Güneydoğu Avrupa Savunma Bakanları süreci çerçevesinde oluşturulan Güneydoğu Avrupa Tugayı (SEEBRIG) Karargahı Şubat-Ağustos 2006 tarihlerinde Kabil Çokuluslu Tugayı Karargahı görevlerini üstlenmek üzere Afganistan’da konuşlandırılmıştır.
3. Kolordu Komutanlığı, Ağustos 2008-Şubat 2009 tarihleri arasında yaklaşık 150 personelden müteşekkil bir kuvvetle ABD komutasında bulunan ISAF Karargâhını takviye etmiştir.
Ülkemiz 31 Ekim 2009 tarihinden itibaren Kabil Bölge Komutanlığını bir yıl süreyle üstlenmiştir. Bu çerçevede ISAF bünyesinde halen 1795 personelimiz görev yapmaktadır.
Ülkemiz, Afgan Emanet Fonu’na 1,5 milyon Avro, Helikopter Girişimine de 2 milyon ABD Doları katkıda bulunulmuştur.
ABD Başkanı Obama tarafından yapılan ilave kuvvet ve eğitim alanındaki katkı talebi üzerine ülkemizce eğitim alanında yapılan katkılar büyük ölçüde artırılmıştır. Nitekim NATO’nun Afganistan’daki eğitim misyonuna (NTM-A) katkımız 180 personele ulaşmıştır.
Afgan güvenlik kuvvetlerinin eğitimine katkılarımız:
- Dağ ve Komando okulunda icra edilen mevcut eğitime devam edilmesi (450 personel/6 piyade bölüğü);
- Buna ilave olarak, Kara Kuvvetleri Komutanlığınca Afganistan’dan taburlar halinde getirilecek Afgan birliklerinin 6-8 haftalık eğitim verilmesi (böylece bir yılda bir Tugay kadar birliğin eğitilmiş olması-3000-4000 personel);
- Sınıf Okullarında (Afgan Ordusu hangi sınıflarda ihtiyaç duyuyorsa) Afgan subay ve astsubayları için ilave kapasite tahsis edilerek eğitim verilmesi;
- İlave bir OMLT (16 kişilik) tahsis edilmesi (harekat alanına intikal etmiştir.);
- Avrupa Jandarma Kuvvetinin misyonu çerçevesinde Jandarma Genel Komutanlığınca ilave OMLT katkısında bulunulması;
- Afgan Ulusal Polisine verilen eğitim desteğinin artırılması, bu bağlamda Içişleri Bakanlığımızın 2010 yılı için Afgan polisinin öncelik ve ihtiyaçlarına yönelik ilave eğitim olanakları sunması;
- Vardak’taki başarılı uygulamamız ışığında Cevizcan’da kurulacak ikinci PRT’miz çerçevesinde polis eğitim timlerinin görevlendirilmesi;
Ayrıca Kabil Bölge Komutanlığında bulunan Invicta’da bir seferde tabur düzeyinde (600 personel) eğitim verecek bir merkez 2010 Şubat ayı başı itibariyle kurulmuştur. Merkezdeki eğitimden ülkemiz sorumludur. Bu amaçla 27 kişilik bir eğitmen ekibimiz görevlendirilmiştir. Bu ekibin 34 kişilik Afgan eğitmen kadrosunu da eş zamanlı olarak eğitime tabi kılması planlanmaktadır.
Öte yandan, Türkiye, Afganistan’ın güvenliği ve istikrarına destek olmak amacıyla Kabil yakınlarındaki Vardak ilinde bir Bölgesel İmar Ekibi (PRT) kurmayı kararlaştırmıştır. Sözkonusu PRT 9 Kasım 2006 tarihinde faaliyete geçmiştir. Bölgesel İmar Ekibimiz, kurulduğu tarihten bu yana, Afganistan’ın yeniden imarı ve kalkınmasına yönelik olarak bilhassa eğitim, sağlık, tarım ve Afgan polis güçlerinin eğitimi alanlarında önemli çalışmalar yapmaktadır.
Vardak PRT’imizin başarısı ışığında, ülkemiz Kuzey Afganistan’da, Cevizcan ve Sarıpul vilayetlerinden sorumlu şekilde görev yapacak olan ikinci bir PRT kurmayı kararlaştırmıştır. Cevizcan PRT’imizin 20 Temmuz 2010 tarihinde gerçekleştirilecek Kabil Konferansında resmen hizmete girmesi öngörülmektedir.
5. NATO Hava Polisliği
İttifaka katılan yeni Müttefiklerden hava sahalarının korunmasında desteğe ihtiyaç duyan Baltık ülkeleri ile Slovenya’ya Hava Polisliği (Air Policing) alanında geçici olarak yardım sağlanması kararı alınmıştır. Sözkonusu karar çerçevesinde, Türkiye de 1 Nisan – 31 Temmuz 2006 tarihlerindeki 9. dönemde Baltık ülkelerinin hava sahalarında 4 ay süreyle bu görevi üstlenmiştir. Bu kapsamda, Litvanya'daki Siauliai havaalanına dört adet hızlı reaksiyon uçağı (F-16) ve yeterli sayıda personel konuşlandırılmıştır.
Müttefiklerarası dayanışmanın bir tezahürü de olan Hava Polisliği desteğinin, esasen bugüne kadar gerçekleştirilen tüm NATO görevlerinde başarıyla yer alan Türk Silahlı Kuvvetlerinin üstlendiği ve Estonya, Letonya ve Litvanya ile ilişkilerimizin daha da gelişmesine katkıda bulunacak bir İttifak görevi niteliğini taşımaktadır.
6. Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP)/Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası (OGSP)
Soğuk Savaş sonrası dönemin yeni risk ve tehditlerinin şekillendirdiği kırılgan güvenlik ortamında Avrupa’da barış ve istikrarın korunması büyük önem arzetmektedir. Türkiye, Soğuk Savaş yıllarında Avrupa’daki barış ve istikrarın korunmasına katkıda bulunan Avrupalı bir müttefik olarak, İttifak içindeki Avrupa Güvenlik ve Savunma Kimliğini de (AGSK) güçlendireceği anlayışıyla AB içinde geliştirilen Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’nın (AGSP) gelişimini desteklemiştir.
AB’ne üyelik süreci doğrultusunda Türkiye AGSP’nin gelişimini tutarlı ve bütüncül bir yaklaşımla desteklemeye devam etmektedir. Türkiye’nin AGSP’nin gelişmesine katkıları ülkemizin Batı Avrupa Birliği’ndeki kazanılmış hakları ve statüsü zemininde yapılmıştır. Bu çabalar Aralık 2001 tarihinde Ankara Belgesi’nin imzalanmasıyla meyvelerini vermiştir. Türkiye, İngiltere ve ABD tarafından müzakere edilen sözkonusu belge AB üyesi olmayan Avrupalı müttefiklerin AGSP’ne katılımını düzenlenmekteydi. Ankara Belgesi, 24-25 Ekim 2002 tarihlerinde yapılan Brüksel Zirvesi’nde AB Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından onaylanmıştır. “AGSP: AB Üyesi Olmayan Avrupalı Müttefiklerin Müdahil Olmaları Hakkındaki Nice Hükümlerinin Uygulaması” başlıklı (ve kısaca Nice Uygulama Belgesi olarak adlandırılan) bu yeni Belge, Kuzey Atlantik Konseyi’nin (KAK) 13 Aralık 2002 tarihli Kararı ile 16 Aralık 2002 tarihli NATO-AB Ortak Bildirisiyle birlikte iki teşkilat arasındaki işbirliğinin çerçevesini oluşturmaktadır.
Türkiye, Avrupa güvenliği ve savunması hakkında her iki örgüt arasında bir stratejik ortaklık tesis edilmesini memnuniyetle karşılamıştır. Güvenliğin bölünmezliği ilkesine dayanan bu stratejik ortaklık, mevcut risk ve tehditlere karşı ortak mücadelenin daha etkin bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır. Türkiye, AB üyesi olmayan Avrupalı müttefiklerin AGSP’ne katılımını düzenleyen Nice Uygulama Belgesi’nin hükümlerinin hayata geçirilmesi için tüm Müttefikler ve Avrupalı ortaklara sorumluluk düştüğüne inanmaktadır. Türkiye’nin Avrupa güvenlik ve savunması hakkındaki NATO-AB işbirliğine yönelik yaklaşımı, NATO’ya üyeliğinin ve AB’ne giriş arzusunun doğal bir sonucudur. Bu çerçevede, Türkiye, bu işbirliğine rehber olacak ilkelerin, karşılıklı destek, tamamlayıcılık ve şeffaflık oluşturması gerektiği kanaatindedir.
İstanbul Zirvesi NATO-AB operasyonel işbirliğinin yeni bir adım daha atmasına tanık olmuştur. İstanbul Zirvesi’nde NATO, Bosna-Hersek’teki mevcudiyetini muhafaza etmek kaydıyla, burada yürüttüğü İstikrar Gücü Harekatı’nı (SFOR) bitirme yönündeki kararını açıklamıştır. NATO’nun bu kararından sonra, AB’nin Berlin (+) düzenlemeleri temelinde NATO imkan ve yeteneklerine başvurularak Bosna-Hersek’te AB öncülüğünde “Althea” harekatı başlatılmıştır. AB’nin öncülüğündeki bu harekat, AB’nin NATO imkan ve yeteneklerine başvurmasını sağlayan (ve Berlin (+) düzenlemeleri olarak bilinen) NATO-AB düzenlemeleri için başarılı bir sınav olmuştur.
Ancak, Nice Uygulama Belgesinde kayıtlı hükümler bugüne değin tam anlamıyla uygulamaya geçirilememiştir. Ayrıca GKRY, AB’ye üye olmasıyla birlikte, zaman zaman Yunanistan ve Fransa’nın da desteğiyle, AGSP’ye daha fazla müdahil olma yönündeki çabalarımızı önleyici bir rol oynamaya başlamıştır. Bu bağlamda Avrupa Savunma Ajansı ile işbirliğine girmemiz ve AB ile bilgi güvenliğine dair bir anlaşma imzalamamız GKRY tarafından engellemiştir. Ülkemiz, beklentilerini zaman zaman en üst düzeyde gerek müttefiklerine, gerek AB üyesi ülkelere iletmiştir.
Türkiye, bulunduğu zor coğrafyada, NATO, AGİT gibi temel uluslararası güvenlik kuruluşları aracılığıyla daha büyük bir İttifakın parçası olduğunu göstermeye büyük önem vermektedir. Ayrıca bölgemizde oynadığımız istikrar sağlayıcı ülke rolümüzün, AGSP (Lizbon Antlaşmasının kabulünden bu yana OGSP) vasıtasıyla da güçlendirileceği değerlendirilmektedir. AB’ye aday ülke olarak da AGSP’ye daha fazla katkıda bulunma isteğimiz doğaldır. Ayrıca AB üyesi olmamakla birlikte Avrupalı müttefik kimliğimiz, AB tarafından Avrupa’nın güvenliği bağlamında daha güçlü bir rol üstlenilecekse, bunda ülkemizin de yer almasını gerekli kılmaktadır. Bu çerçevede OGSP’nin geliştirilmesi yönündeki siyasamızın sürdürülmesi öngörülmektedir.
Türkiye AB Muharebe Grupları Konsepti’ni memnuniyetle karşılamaktadır. Bu Konsept, NATO ve AB’nin birbirini tamamlayıcı ve şeffaf gayretleri sayesinde, NATO Mukabele Kuvveti ile AB’nin Muharebe Grupları ve Süratli Müdahale Unsurları arasındaki duplikasyon riskinin bertaraf edileceği bir alan olarak ortaya çıkmaktadır.
NATO Mukabele Kuvveti’nin ilk iki rotasyonunda kara unsurunun liderliğini üstlenen Türkiye’nin tecrübesi, bu Konseptin uygulanması aşamasında önemli bir katkı sağlayabilecektir. Türkiye ve Romanya, İtalya’nın çerçeve ülke olduğu AB Muharebe Grubunun 2010 yılının ikinci yarısı için görev üstlenmesi beklenmektedir.
Avrupa Savunma Ajansı (EDA)
EDA’nın kökeni, NATO’dan Batı Avrupa Birliği’ne (BAB) transfer edilen ve esasen NATO Komiteleri olan EuroGroup ve IEPG’ye dayanmaktadır. Bu nedenle, BAB’a ortak üye olmasına rağmen ülkemiz, BAB içinde yeralan Batı Avrupa Silahlanma Örgütü (WEAO) ve Grubu’na (WEAG) tam üye statüsüyle katılmaktaydı.
2004 yılı sonunda Brüksel’de yapılan Batı Avrupa Silahlanma Grubu (WEAG) Savunma Bakanları toplantısında, WEAG’ın Haziran 2005 tarihinde kapatılması ve görevlerinin AB içinde yeni kurulan Avrupa Savunma Ajansı’na (EDA) devredilmesi yönünde karar alınmıştır.
AB’ye üye olmadan EDA’ya tam üye haklarıyla katılamayacağımız bilinmesine rağmen, ülkemiz ve EDA arasında işbirliği düzenlemeleri teşkil edileceğine dair AB taahhüdü çerçevesinde WEAG/WEAO’nun kapatılması kararı tarafımızdan da onaylanmış, sözkonusu AB taahhüdü genel hatlarıyla EDA’yı kuran Ortak Eylem Belgesi’nde de kayıt altına alınmıştır.
Öte yandan, Türkiye ile EDA arasındaki ilişkilerin zeminini oluşturacak İdari Düzenleme Belgesi mektup teatisiyle yürürlüğe girme aşamasına gelmiş (Norveç için hazırlanan belgeyle birlikte), ancak 14 Nisan 2005 günü Brüksel’de yapılan AB’nin teknik düzeydeki toplantısında GKRY, “siyasi mülahazalarla” olduğunu vurgulamak suretiyle Türkiye’ye ilişkin düzenlemenin kabulünü engellemiştir. Norveç’e ilişkin düzenlemeler ise onaylanmıştır.
Türkiye’nin Avrupa Savunma Ajansıyla ilişkilerini tesis edecek İdari Düzenlemeler Belgesinin onaylanması, Avrupa savunma yeteneklerinin geliştirilmesine katkı yapılabilmesine yardımcı olacaktır.
7. Genişleme Süreci
İttifak’a yeni üyelerin kabulü Vaşington Antlaşması’nın 10. maddesi çerçevesinde mümkün olmaktadır. Bu maddede, İttifak üyeliğinin getireceği sorumlulukları yerine getirmeye istekli ve bunun için gerekli yeteneğe sahip olan Avrupa devletlerinin oybirliğiyle alınacak karar temelinde NATO’ya üye olmaya davet edilebilecekleri öngörülmektedir. NATO’ya üye olmak isteyen ülkelerin aşağıdaki kriterlere sahip olmaları gerekmektedir.
Vardak PRT’imizin başarısı ışığında, ülkemiz Kuzey Afganistan’da, Cevizcan ve Sarıpul vilayetlerinden sorumlu şekilde görev yapacak olan ikinci bir PRT kurmayı kararlaştırmıştır. Cevizcan PRT’imizin 20 Temmuz 2010 tarihinde gerçekleştirilecek Kabil Konferansında resmen hizmete girmesi öngörülmektedir.
5. NATO Hava Polisliği
İttifaka katılan yeni Müttefiklerden hava sahalarının korunmasında desteğe ihtiyaç duyan Baltık ülkeleri ile Slovenya’ya Hava Polisliği (Air Policing) alanında geçici olarak yardım sağlanması kararı alınmıştır. Sözkonusu karar çerçevesinde, Türkiye de 1 Nisan – 31 Temmuz 2006 tarihlerindeki 9. dönemde Baltık ülkelerinin hava sahalarında 4 ay süreyle bu görevi üstlenmiştir. Bu kapsamda, Litvanya'daki Siauliai havaalanına dört adet hızlı reaksiyon uçağı (F-16) ve yeterli sayıda personel konuşlandırılmıştır.
Müttefiklerarası dayanışmanın bir tezahürü de olan Hava Polisliği desteğinin, esasen bugüne kadar gerçekleştirilen tüm NATO görevlerinde başarıyla yer alan Türk Silahlı Kuvvetlerinin üstlendiği ve Estonya, Letonya ve Litvanya ile ilişkilerimizin daha da gelişmesine katkıda bulunacak bir İttifak görevi niteliğini taşımaktadır.
6. Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP)/Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası (OGSP)
Soğuk Savaş sonrası dönemin yeni risk ve tehditlerinin şekillendirdiği kırılgan güvenlik ortamında Avrupa’da barış ve istikrarın korunması büyük önem arzetmektedir. Türkiye, Soğuk Savaş yıllarında Avrupa’daki barış ve istikrarın korunmasına katkıda bulunan Avrupalı bir müttefik olarak, İttifak içindeki Avrupa Güvenlik ve Savunma Kimliğini de (AGSK) güçlendireceği anlayışıyla AB içinde geliştirilen Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’nın (AGSP) gelişimini desteklemiştir.
AB’ne üyelik süreci doğrultusunda Türkiye AGSP’nin gelişimini tutarlı ve bütüncül bir yaklaşımla desteklemeye devam etmektedir. Türkiye’nin AGSP’nin gelişmesine katkıları ülkemizin Batı Avrupa Birliği’ndeki kazanılmış hakları ve statüsü zemininde yapılmıştır. Bu çabalar Aralık 2001 tarihinde Ankara Belgesi’nin imzalanmasıyla meyvelerini vermiştir. Türkiye, İngiltere ve ABD tarafından müzakere edilen sözkonusu belge AB üyesi olmayan Avrupalı müttefiklerin AGSP’ne katılımını düzenlenmekteydi. Ankara Belgesi, 24-25 Ekim 2002 tarihlerinde yapılan Brüksel Zirvesi’nde AB Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından onaylanmıştır. “AGSP: AB Üyesi Olmayan Avrupalı Müttefiklerin Müdahil Olmaları Hakkındaki Nice Hükümlerinin Uygulaması” başlıklı (ve kısaca Nice Uygulama Belgesi olarak adlandırılan) bu yeni Belge, Kuzey Atlantik Konseyi’nin (KAK) 13 Aralık 2002 tarihli Kararı ile 16 Aralık 2002 tarihli NATO-AB Ortak Bildirisiyle birlikte iki teşkilat arasındaki işbirliğinin çerçevesini oluşturmaktadır.
Türkiye, Avrupa güvenliği ve savunması hakkında her iki örgüt arasında bir stratejik ortaklık tesis edilmesini memnuniyetle karşılamıştır. Güvenliğin bölünmezliği ilkesine dayanan bu stratejik ortaklık, mevcut risk ve tehditlere karşı ortak mücadelenin daha etkin bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır. Türkiye, AB üyesi olmayan Avrupalı müttefiklerin AGSP’ne katılımını düzenleyen Nice Uygulama Belgesi’nin hükümlerinin hayata geçirilmesi için tüm Müttefikler ve Avrupalı ortaklara sorumluluk düştüğüne inanmaktadır. Türkiye’nin Avrupa güvenlik ve savunması hakkındaki NATO-AB işbirliğine yönelik yaklaşımı, NATO’ya üyeliğinin ve AB’ne giriş arzusunun doğal bir sonucudur. Bu çerçevede, Türkiye, bu işbirliğine rehber olacak ilkelerin, karşılıklı destek, tamamlayıcılık ve şeffaflık oluşturması gerektiği kanaatindedir.
İstanbul Zirvesi NATO-AB operasyonel işbirliğinin yeni bir adım daha atmasına tanık olmuştur. İstanbul Zirvesi’nde NATO, Bosna-Hersek’teki mevcudiyetini muhafaza etmek kaydıyla, burada yürüttüğü İstikrar Gücü Harekatı’nı (SFOR) bitirme yönündeki kararını açıklamıştır. NATO’nun bu kararından sonra, AB’nin Berlin (+) düzenlemeleri temelinde NATO imkan ve yeteneklerine başvurularak Bosna-Hersek’te AB öncülüğünde “Althea” harekatı başlatılmıştır. AB’nin öncülüğündeki bu harekat, AB’nin NATO imkan ve yeteneklerine başvurmasını sağlayan (ve Berlin (+) düzenlemeleri olarak bilinen) NATO-AB düzenlemeleri için başarılı bir sınav olmuştur.
Ancak, Nice Uygulama Belgesinde kayıtlı hükümler bugüne değin tam anlamıyla uygulamaya geçirilememiştir. Ayrıca GKRY, AB’ye üye olmasıyla birlikte, zaman zaman Yunanistan ve Fransa’nın da desteğiyle, AGSP’ye daha fazla müdahil olma yönündeki çabalarımızı önleyici bir rol oynamaya başlamıştır. Bu bağlamda Avrupa Savunma Ajansı ile işbirliğine girmemiz ve AB ile bilgi güvenliğine dair bir anlaşma imzalamamız GKRY tarafından engellemiştir. Ülkemiz, beklentilerini zaman zaman en üst düzeyde gerek müttefiklerine, gerek AB üyesi ülkelere iletmiştir.
Türkiye, bulunduğu zor coğrafyada, NATO, AGİT gibi temel uluslararası güvenlik kuruluşları aracılığıyla daha büyük bir İttifakın parçası olduğunu göstermeye büyük önem vermektedir. Ayrıca bölgemizde oynadığımız istikrar sağlayıcı ülke rolümüzün, AGSP (Lizbon Antlaşmasının kabulünden bu yana OGSP) vasıtasıyla da güçlendirileceği değerlendirilmektedir. AB’ye aday ülke olarak da AGSP’ye daha fazla katkıda bulunma isteğimiz doğaldır. Ayrıca AB üyesi olmamakla birlikte Avrupalı müttefik kimliğimiz, AB tarafından Avrupa’nın güvenliği bağlamında daha güçlü bir rol üstlenilecekse, bunda ülkemizin de yer almasını gerekli kılmaktadır. Bu çerçevede OGSP’nin geliştirilmesi yönündeki siyasamızın sürdürülmesi öngörülmektedir.
Türkiye AB Muharebe Grupları Konsepti’ni memnuniyetle karşılamaktadır. Bu Konsept, NATO ve AB’nin birbirini tamamlayıcı ve şeffaf gayretleri sayesinde, NATO Mukabele Kuvveti ile AB’nin Muharebe Grupları ve Süratli Müdahale Unsurları arasındaki duplikasyon riskinin bertaraf edileceği bir alan olarak ortaya çıkmaktadır.
NATO Mukabele Kuvveti’nin ilk iki rotasyonunda kara unsurunun liderliğini üstlenen Türkiye’nin tecrübesi, bu Konseptin uygulanması aşamasında önemli bir katkı sağlayabilecektir. Türkiye ve Romanya, İtalya’nın çerçeve ülke olduğu AB Muharebe Grubunun 2010 yılının ikinci yarısı için görev üstlenmesi beklenmektedir.
Avrupa Savunma Ajansı (EDA)
EDA’nın kökeni, NATO’dan Batı Avrupa Birliği’ne (BAB) transfer edilen ve esasen NATO Komiteleri olan EuroGroup ve IEPG’ye dayanmaktadır. Bu nedenle, BAB’a ortak üye olmasına rağmen ülkemiz, BAB içinde yeralan Batı Avrupa Silahlanma Örgütü (WEAO) ve Grubu’na (WEAG) tam üye statüsüyle katılmaktaydı.
2004 yılı sonunda Brüksel’de yapılan Batı Avrupa Silahlanma Grubu (WEAG) Savunma Bakanları toplantısında, WEAG’ın Haziran 2005 tarihinde kapatılması ve görevlerinin AB içinde yeni kurulan Avrupa Savunma Ajansı’na (EDA) devredilmesi yönünde karar alınmıştır.
AB’ye üye olmadan EDA’ya tam üye haklarıyla katılamayacağımız bilinmesine rağmen, ülkemiz ve EDA arasında işbirliği düzenlemeleri teşkil edileceğine dair AB taahhüdü çerçevesinde WEAG/WEAO’nun kapatılması kararı tarafımızdan da onaylanmış, sözkonusu AB taahhüdü genel hatlarıyla EDA’yı kuran Ortak Eylem Belgesi’nde de kayıt altına alınmıştır.
Öte yandan, Türkiye ile EDA arasındaki ilişkilerin zeminini oluşturacak İdari Düzenleme Belgesi mektup teatisiyle yürürlüğe girme aşamasına gelmiş (Norveç için hazırlanan belgeyle birlikte), ancak 14 Nisan 2005 günü Brüksel’de yapılan AB’nin teknik düzeydeki toplantısında GKRY, “siyasi mülahazalarla” olduğunu vurgulamak suretiyle Türkiye’ye ilişkin düzenlemenin kabulünü engellemiştir. Norveç’e ilişkin düzenlemeler ise onaylanmıştır.
Türkiye’nin Avrupa Savunma Ajansıyla ilişkilerini tesis edecek İdari Düzenlemeler Belgesinin onaylanması, Avrupa savunma yeteneklerinin geliştirilmesine katkı yapılabilmesine yardımcı olacaktır.
7. Genişleme Süreci
İttifak’a yeni üyelerin kabulü Vaşington Antlaşması’nın 10. maddesi çerçevesinde mümkün olmaktadır. Bu maddede, İttifak üyeliğinin getireceği sorumlulukları yerine getirmeye istekli ve bunun için gerekli yeteneğe sahip olan Avrupa devletlerinin oybirliğiyle alınacak karar temelinde NATO’ya üye olmaya davet edilebilecekleri öngörülmektedir. NATO’ya üye olmak isteyen ülkelerin aşağıdaki kriterlere sahip olmaları gerekmektedir.
- Demokratik siyasi siteme ve piyasa ekonomisine sahip olmak,
- Anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözümünü istemek,
- NATO operasyonlarına katkıda bulunmak,
- Demokratik sivil-asker ilişkisine sahip olmak.
- Anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözümünü istemek,
- NATO operasyonlarına katkıda bulunmak,
- Demokratik sivil-asker ilişkisine sahip olmak.
1949 yılında 12 ülke tarafından kurulan NATO geçirdiği 6 genişleme süreci sonucu bugün 28 üyeli bir örgüte dönüşmüştür. Bu durum, İttifak’ın genişlemesinin dinamik ve devam eden bir süreç olduğunu göstermektedir.
Türkiye, İttifakın genişlemesinin Avrupa-Atlantik alanının bütününde güvenlik ve istikrarın daha da pekişmesine katkıda bulunduğuna inanmaktadır. Yeni üyelerin İttifaka katılımları, aynı zamanda özgür ve birleşik bir Avrupa’nın oluşturulması amacına hizmet etmektedir. Bu anlayış temelinde Türkiye, NATO’nun “açık kapı” politikasını başından beri desteklemiştir. Bu bağlamda Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Slovenya, Slovakya, Estonya, Litvanya ve Letonya’nın 29 Mart 2004 tarihi itibarıyla NATO’ya katılmalarını memnuniyetle karşılamıştır.
Balkanlarda barış ve istikrarın pekiştirilmesi için bölge ülkelerinin Avrupa-Atlantik yapılarıyla bütünleşmesi önem taşımaktadır. Bu çerçevede Türkiye, gerekli kriterleri yerine getirmeleri kaydıyla bütün Balkan ülkelerinin İttifak’a üye olmalarını desteklemektedir. 2-4 Nisan 2008 tarihlerinde Bükreş’te gerçekleştirilen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde, Hırvatistan ve Arnavutluk İttifak’a katılmaya davet edilmiş, Yunanistan’ın isim anlaşmazlığı gerekçesiyle veto kullanması nedeniyle, Makedonya’nın davet edilmesi ise mümkün olamamıştır. Türkiye bu ikili sorunun bir an önce diplomatik kanallardan çözülmesini ve Makedonya’nın İttifak’a üye olmasını istemektedir.
Türkiye, İttifakın genişlemesinin Avrupa-Atlantik alanının bütününde güvenlik ve istikrarın daha da pekişmesine katkıda bulunduğuna inanmaktadır. Yeni üyelerin İttifaka katılımları, aynı zamanda özgür ve birleşik bir Avrupa’nın oluşturulması amacına hizmet etmektedir. Bu anlayış temelinde Türkiye, NATO’nun “açık kapı” politikasını başından beri desteklemiştir. Bu bağlamda Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Slovenya, Slovakya, Estonya, Litvanya ve Letonya’nın 29 Mart 2004 tarihi itibarıyla NATO’ya katılmalarını memnuniyetle karşılamıştır.
Balkanlarda barış ve istikrarın pekiştirilmesi için bölge ülkelerinin Avrupa-Atlantik yapılarıyla bütünleşmesi önem taşımaktadır. Bu çerçevede Türkiye, gerekli kriterleri yerine getirmeleri kaydıyla bütün Balkan ülkelerinin İttifak’a üye olmalarını desteklemektedir. 2-4 Nisan 2008 tarihlerinde Bükreş’te gerçekleştirilen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde, Hırvatistan ve Arnavutluk İttifak’a katılmaya davet edilmiş, Yunanistan’ın isim anlaşmazlığı gerekçesiyle veto kullanması nedeniyle, Makedonya’nın davet edilmesi ise mümkün olamamıştır. Türkiye bu ikili sorunun bir an önce diplomatik kanallardan çözülmesini ve Makedonya’nın İttifak’a üye olmasını istemektedir.
3-4 Aralık 2009 tarihlerinde Brüksel’de düzenlenen NATO Dışişleri Bakanları Toplantısında Karadağ Üyelik Eylem Planı’na (MAP) katılmaya davet edilmiştir. Bu ülkenin MAP sürecinin önümüzdeki Sonbaharda başlaması beklenmektedir.
22-23 Nisan 2010 tarihlerinde Tallin'de yapılan Dışişleri Bakanları Gayrıresmi Toplantısında ise Bona-Hersek MAP’a katılmaya davet edilmiştir. Ancak, B-H’nin MAP sürecinin fiilen başlatılması bütün savunma taşınmazı mülkiyetinin B-H Savunma Bakanlığının kullanımı için Devlet adına tescili koşuluna bağlanmıştır.
8. Ortaklık İlişkileri
Kafkaslar, Orta Asya ve Doğu Avrupa’dan Ortak ülkelerin askeri ve savunma bağlantılı konularda NATO’yla bireysel temelde pratik işbirliği yapmalarına olanak sağlayan Barış için Ortaklık Programı (BİO) 1994 yılında başlatılmıştır . NATO ile Ortaklar arasında çok taraflı bir danışma forumu olan Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyi (AAOK) ise 1997 yılında kurulmuş olup, 28 NATO üyesi ile 22 Ortak ülkeyi bir araya getirmektedir. Ülkemiz, BİO Programının temelini teşkil eden “güvenliğin bölünmezliği”, “yeni bölünme çizgilerinin, gri alanların veya etki alanlarının oluşturulmasından kaçınılması”, “kapsayıcılık”, “self-differentiation” ve “şeffaflık” ilkelerinin korunması gerektiğine inanmaktadır.
AAOK ve BİO çerçevesinde yapılan işbirliğine somut bir nitelik kazandırılarak, işbirliğinin kalitesinin arttırılması, Ortaklık ilişkilerinin günün koşullarına uyarlanarak özellikle terörizmle mücadele ve NATO harekatları bağlamında oluşan yeni ihtiyaçlara daha iyi yanıt verir hale getirilmesi amacıyla İttifak bünyesinde yürütülen çalışmalar sonucunda bazı yeni mekanizmalar oluşturulmuştur. Bu çerçevede örneğin, AAOK ülkelerinin terörizme karşı ortak mücadele yönünde taahhütte bulundukları “Terörizme Karşı Ortaklık Eylem Planı (Partnership Action Plan Against Terrorism / PAP-T)” belgesi, Prag Zirvesinde NATO Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından uygun bulunmuştur.
Prag Zirvesi’nde oluşturulan bir diğer mekanizma da Bireysel Ortaklık Eylem Planı’dır (IPAP). Bireysel Ortaklık Eylem Planı, Ortakların, 28+1 düzeninde NATO’yla işbirliği yapmalarına ve çeşitli alanlarda NATO’nun uzmanlığından yararlanmalarına imkan verecek bir mekanizma olarak ortaya çıkmıştır. IPAP çerçevesinde, NATO ile Ortak ülkeler arasında, savunma reformu ve sınır güvenliği gibi konularda hem nitelik hem de nicelik bakımından daha yoğun ve takvime dayalı işbirliği yapılması öngörülmüştür. Sözkonusu mekanizmaya katılacak Ortak ülkelerin, işbirliği yapılacak öncelikli alanları kendilerinin belirlemesi ve bir IPAP Sunuş Belgesi hazırlamaları beklenmektedir. Katılımın gönüllülüğe dayandığı IPAP sürecine halihazırda Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Moldova ve Kazakistan katılmaktadır.
İttifak’ın, Ortaklık ilişkilerinin Orta Asya ve Kafkasya ülkelerine ağırlık verecek şekilde geliştirilmesi yönündeki çalışmaları ülkemizce de desteklenmiştir. NATO İstanbul Zirvesi bu bakımından bir dönüm noktası oluşturmuştur. İstanbul Zirve Bildirisinde, stratejik öneme sahip Orta Asya ve Kafkasya bölgelerindeki Ortaklarla ilişkilere özel önem atfedilmesi kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda, sözkonusu bölgelerden sorumlu bir Genel Sekreter Özel Temsilcisi atanmış, Ortak ülkelerin savunma kuruluşlarının NATO standartlarına uygun hale getirilmesini hedefleyen PAP-DIB (Partnership Action Plan on Defence Institution Building) inisiyatifi hayata geçirilmiş ve Orta Asya ve Kafkasya bölgelerinde rotasyon temelinde çalışacak iki NATO irtibat görevlisi atanmıştır.
Öte yandan, Ortak ülkelerin NATO ile birlikte çalışabilir nitelikteki kuvvetlerinin tespiti ve geliştirilmesine yönelik bir mekanizma olan Planlama ve Gözden Geçirme Süreci (PARP), başta barışı destekleme operasyonları olmak üzere, İttifak’ın üstlendiği yeni görevlere ortakların etkin katılımına katkıda bulunmaktadır.
Ortak ülkelerin sivil ve askeri personelinin, BİO genel prensipleri doğrultusunda eğitimi ve Ortakların NATO ile müşterek çalışabilirlik hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olmak amacıyla, 29 Haziran 1998 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde “Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezi (BİOEM)” kurulmuştur. BİOEM, Müttefik ve Ortak ülkeler ile Akdeniz Diyalogu ülkeleri personeline stratejik ve taktik düzeyde kapsamlı eğitim vermektedir. Sözkonusu merkezin faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgi ve katılım istatistiklerine www.bioem.tsk.mil.tr adresinden erişilebilmektedir.
Ülkemiz, İttifak’ın NATO, BİO ve Akdeniz Diyalogu üyesi olmayan Avustralya, Japonya, Yeni Zelanda, Güney Kore ve Arjantin gibi ülkelerle (Temas Ülkeleri) “case-by-case” temelinde temaslarda bulunmasını ve pratik işbirliği faaliyetleri gerçekleştirilmesini de, kurumsal yapılar oluşturulmaması ve mevcut Ortakların statüsüne halel getirilmemesi kaydıyla, desteklemektedir.
9. Akdeniz Diyalogu ve İstanbul İşbirliği Girişimi
1994 yılında oluşturulan NATO’nun Akdeniz Diyalogu (AD), Akdeniz Bölgesi’nin bütününde barış ve istikrara katkıda bulunulmasını, bölge ülkeleri ile NATO arasında ortak anlayışın geliştirilerek İttifak hakkında oluşabilecek yanlış anlama ve algılamaların giderilmesini amaçlamaktadır. Halihazırda Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Fas, Moritanya ve Tunus Diyaloga katılmaktadır.
Bir Akdeniz ülkesi olarak Türkiye, kuruluşundan bu yana Akdeniz Diyalogunu desteklemektedir. Avrupa güvenliğinin Akdeniz’in güvenliği ve istikrarı ile yakından bağlantılı olduğu inancıyla Türkiye, İttifak’ın, Akdeniz Diyalogunun NATO’nun katma değer sağlayabileceği alanlarda güçlendirilmesi hedefini paylaşmaktadır. Türkiye, bu çerçevede, NATO İstanbul Zirvesi’nde alınan, İttifak’ın Akdeniz Diyalogu ülkeleriyle daha kapsamlı ilişkiler geliştirilmesi kararını desteklemiştir.
Yıllık formatta hazırlanan Akdeniz Diyalogu Çalışma Programı kapsamında, askeri işbirliği, olağanüstü hal planlaması, kriz yönetimi, lojistik ve dil eğitimi gibi alanlarda çok sayıda faaliyet icra edilmektedir. Terörizme karşı mücadele bağlamında AD ülkelerinin Akdeniz’de sürdürülmekte olan Etkin Çaba Harekatı’na (OAE) katkıları üzerinde yapılan çalışmalara da devam edilmektedir. Bu ülkelerden bazıları NATO operasyonlarına katkıda bulunmaktadırlar.
Öte yandan ülkemiz, yine İstanbul Zirvesi’nde, Orta Doğu bölgesinde ve özellikle Körfez İşbirliği Konseyinde yer alan ülkelerle ikili temelde pratik işbirliği yapılabilmesi amacıyla oluşturulan “İstanbul İşbirliği Girişimi”ni de desteklemektedir. İstanbul İşbirliği Girişimi (İİG) çerçevesinde İttifak, Orta Doğu bölgesindeki ülkelerle güvenlik ve istikrarın arttırılmasına yönelik ilişkiler geliştirmeyi hedeflemektedir. Girişime bu aşamada Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri iştirak etmektedir.
Türkiye, tüm Akdeniz Diyalogu ülkelerinin yanısıra İİG üyesi ülkelerle de iyi ilişkiler yürütmekte olup, sözkonusu ülkelerle askeri alanda pek çok ikili teknik anlaşma imzalamış bulunmaktadır. Akdeniz Diyalogunun ve İİG’nin geliştirilmesine aktif katkısının bir göstergesi olarak Türkiye, Ankara’da yerleşik Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezini (BİOEM) AD ülkelerinin katılımına açmıştır. Ülkemiz ayrıca, Riga Zirvesinde alınan, AAOK Ortaklık araçlarının Akdeniz Diyalogu, İstanbul İşbirliği Girişimi ve Temas ülkelerine “case by case” ilkesi temelinde açılması kararını da desteklemektedir.
10. NATO-Rusya İlişkileri
Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından İttifak, Avrupa-Atlantik bölgesinde güvenlik ve istikrarın sürdürülebilmesi amacıyla Rusya Federasyonu ile bir diyalog başlatmıştır. NATO-RF ilişkilerinde, 1997’de NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyi (DOK) kurucu senedinin imzalanmasıyla istikrar ve işbirliği tesis olunmuştur. NATO’nun Kosova’ya müdahalesi, 1999’da RF’nin DOK işbirliğini askıya almasına neden olmuştur. 11 Eylül saldırıları sonrasında gelişen yeni işbirliği anlayışı çerçevesinde, 2002’de NATO-RF Zirvesinde kabul edilen “Roma Bildirisi”yle NATO-Rusya Konseyi (NRC) kurulmuştur. NRC’nin amacı siyasi diyalog ve pratik işbirliği sağlanmasıdır.
NATO-RF ilişkilerinde 2008 yılındaki Gürcistan krizinin ardından yaşanan olumsuz dönem, 4 Aralık 2009 günü gerçekleştirilen NATO-RF Konseyinde alınan ve Bakanlar düzeyindeki diyalog ve işbirliğini resmen yeniden başlatan kararlarla sona ermiştir.
Ülkemiz, NATO-Rusya ilişkilerinin geliştirilmesini desteklemekte ve NATO ile Rusya arasında yapıcı, karşılıklı anlayış, şeffaflık ve işbirliğine dayalı kurumsal ilişkiler kurulmasının, Avrupa-Atlantik bölgesinin barış ve istikrarı için gerekli olduğunu düşünmektedir. Bu doğrultuda, Türkiye, NRC’nin faaliyetlerine tam destek vermektedir. NRC bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerde gelinen aşama cesaret verici olmakla birlikte, Türkiye, NRC bünyesinde daha fazla işbirliği imkanının bulunduğunu düşünmektedir. Ülkemiz, terörizmle mücadelenin NRC çerçevesinde öncelikli bir işbirliği alanı oluşturduğunu düşünmektedir.
Hem istişare, hem de pratik işbirliği boyutu olan NRC çerçevesindeki başlıca işbirliği alanları arasında, terörizmle mücadele, savunma reformu, kriz yönetimi, yayılmanın önlenmesi, hava sahası işbirliği, sivil olağanüstü hal planlaması, silahların kontrolü ve güven ve güvenlik artırıcı önlemler yer almaktadır.
NRC’nin gündemindeki diğer bir önemli işbirliği alanını ise, Afganistan ve Orta Asya ülkeleri personeline uyuşturucu ile mücadele eğitimi verilmesine dair NRC Projesi oluşturmaktadır. Sözkonusu projeye katkı olarak Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlı Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlarla Mücadele Akademisinde (TADOC) Afgan personel için kurslar düzenlemektedir. TADOC’un ayrıca, mobil timlere uzman katkısında bulunarak sözkonusu projeye desteğini sürdürmesi öngörülmektedir.
11. NATO-Ukrayna İlişkileri
Ukrayna, Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyine ve Barış için Ortaklık (BİO) Programına katılmaktadır. Ayrıca, 1997 yılında kurulan NATO-Ukrayna Komisyonu (NUC) vasıtasıyla NATO ile Ukrayna arasında özel bir ilişki mekanizması da oluşturulmuştur. Nisan 2005’te Vilnius’ta düzenlenen Dışişleri Bakanları Gayrıresmi Toplantısında, Ukrayna’nın reform süreci ve İttifaka katılma hedefleri konusunda bu ülkeyle Yoğunlaştırılmış Diyalog (YD) başlatılmasına karar verilmiştir.
22-23 Nisan 2010 tarihlerinde Tallin'de yapılan Dışişleri Bakanları Gayrıresmi Toplantısında ise Bona-Hersek MAP’a katılmaya davet edilmiştir. Ancak, B-H’nin MAP sürecinin fiilen başlatılması bütün savunma taşınmazı mülkiyetinin B-H Savunma Bakanlığının kullanımı için Devlet adına tescili koşuluna bağlanmıştır.
8. Ortaklık İlişkileri
Kafkaslar, Orta Asya ve Doğu Avrupa’dan Ortak ülkelerin askeri ve savunma bağlantılı konularda NATO’yla bireysel temelde pratik işbirliği yapmalarına olanak sağlayan Barış için Ortaklık Programı (BİO) 1994 yılında başlatılmıştır . NATO ile Ortaklar arasında çok taraflı bir danışma forumu olan Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyi (AAOK) ise 1997 yılında kurulmuş olup, 28 NATO üyesi ile 22 Ortak ülkeyi bir araya getirmektedir. Ülkemiz, BİO Programının temelini teşkil eden “güvenliğin bölünmezliği”, “yeni bölünme çizgilerinin, gri alanların veya etki alanlarının oluşturulmasından kaçınılması”, “kapsayıcılık”, “self-differentiation” ve “şeffaflık” ilkelerinin korunması gerektiğine inanmaktadır.
AAOK ve BİO çerçevesinde yapılan işbirliğine somut bir nitelik kazandırılarak, işbirliğinin kalitesinin arttırılması, Ortaklık ilişkilerinin günün koşullarına uyarlanarak özellikle terörizmle mücadele ve NATO harekatları bağlamında oluşan yeni ihtiyaçlara daha iyi yanıt verir hale getirilmesi amacıyla İttifak bünyesinde yürütülen çalışmalar sonucunda bazı yeni mekanizmalar oluşturulmuştur. Bu çerçevede örneğin, AAOK ülkelerinin terörizme karşı ortak mücadele yönünde taahhütte bulundukları “Terörizme Karşı Ortaklık Eylem Planı (Partnership Action Plan Against Terrorism / PAP-T)” belgesi, Prag Zirvesinde NATO Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından uygun bulunmuştur.
Prag Zirvesi’nde oluşturulan bir diğer mekanizma da Bireysel Ortaklık Eylem Planı’dır (IPAP). Bireysel Ortaklık Eylem Planı, Ortakların, 28+1 düzeninde NATO’yla işbirliği yapmalarına ve çeşitli alanlarda NATO’nun uzmanlığından yararlanmalarına imkan verecek bir mekanizma olarak ortaya çıkmıştır. IPAP çerçevesinde, NATO ile Ortak ülkeler arasında, savunma reformu ve sınır güvenliği gibi konularda hem nitelik hem de nicelik bakımından daha yoğun ve takvime dayalı işbirliği yapılması öngörülmüştür. Sözkonusu mekanizmaya katılacak Ortak ülkelerin, işbirliği yapılacak öncelikli alanları kendilerinin belirlemesi ve bir IPAP Sunuş Belgesi hazırlamaları beklenmektedir. Katılımın gönüllülüğe dayandığı IPAP sürecine halihazırda Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Moldova ve Kazakistan katılmaktadır.
İttifak’ın, Ortaklık ilişkilerinin Orta Asya ve Kafkasya ülkelerine ağırlık verecek şekilde geliştirilmesi yönündeki çalışmaları ülkemizce de desteklenmiştir. NATO İstanbul Zirvesi bu bakımından bir dönüm noktası oluşturmuştur. İstanbul Zirve Bildirisinde, stratejik öneme sahip Orta Asya ve Kafkasya bölgelerindeki Ortaklarla ilişkilere özel önem atfedilmesi kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda, sözkonusu bölgelerden sorumlu bir Genel Sekreter Özel Temsilcisi atanmış, Ortak ülkelerin savunma kuruluşlarının NATO standartlarına uygun hale getirilmesini hedefleyen PAP-DIB (Partnership Action Plan on Defence Institution Building) inisiyatifi hayata geçirilmiş ve Orta Asya ve Kafkasya bölgelerinde rotasyon temelinde çalışacak iki NATO irtibat görevlisi atanmıştır.
Öte yandan, Ortak ülkelerin NATO ile birlikte çalışabilir nitelikteki kuvvetlerinin tespiti ve geliştirilmesine yönelik bir mekanizma olan Planlama ve Gözden Geçirme Süreci (PARP), başta barışı destekleme operasyonları olmak üzere, İttifak’ın üstlendiği yeni görevlere ortakların etkin katılımına katkıda bulunmaktadır.
Ortak ülkelerin sivil ve askeri personelinin, BİO genel prensipleri doğrultusunda eğitimi ve Ortakların NATO ile müşterek çalışabilirlik hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olmak amacıyla, 29 Haziran 1998 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde “Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezi (BİOEM)” kurulmuştur. BİOEM, Müttefik ve Ortak ülkeler ile Akdeniz Diyalogu ülkeleri personeline stratejik ve taktik düzeyde kapsamlı eğitim vermektedir. Sözkonusu merkezin faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgi ve katılım istatistiklerine www.bioem.tsk.mil.tr adresinden erişilebilmektedir.
Ülkemiz, İttifak’ın NATO, BİO ve Akdeniz Diyalogu üyesi olmayan Avustralya, Japonya, Yeni Zelanda, Güney Kore ve Arjantin gibi ülkelerle (Temas Ülkeleri) “case-by-case” temelinde temaslarda bulunmasını ve pratik işbirliği faaliyetleri gerçekleştirilmesini de, kurumsal yapılar oluşturulmaması ve mevcut Ortakların statüsüne halel getirilmemesi kaydıyla, desteklemektedir.
9. Akdeniz Diyalogu ve İstanbul İşbirliği Girişimi
1994 yılında oluşturulan NATO’nun Akdeniz Diyalogu (AD), Akdeniz Bölgesi’nin bütününde barış ve istikrara katkıda bulunulmasını, bölge ülkeleri ile NATO arasında ortak anlayışın geliştirilerek İttifak hakkında oluşabilecek yanlış anlama ve algılamaların giderilmesini amaçlamaktadır. Halihazırda Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Fas, Moritanya ve Tunus Diyaloga katılmaktadır.
Bir Akdeniz ülkesi olarak Türkiye, kuruluşundan bu yana Akdeniz Diyalogunu desteklemektedir. Avrupa güvenliğinin Akdeniz’in güvenliği ve istikrarı ile yakından bağlantılı olduğu inancıyla Türkiye, İttifak’ın, Akdeniz Diyalogunun NATO’nun katma değer sağlayabileceği alanlarda güçlendirilmesi hedefini paylaşmaktadır. Türkiye, bu çerçevede, NATO İstanbul Zirvesi’nde alınan, İttifak’ın Akdeniz Diyalogu ülkeleriyle daha kapsamlı ilişkiler geliştirilmesi kararını desteklemiştir.
Yıllık formatta hazırlanan Akdeniz Diyalogu Çalışma Programı kapsamında, askeri işbirliği, olağanüstü hal planlaması, kriz yönetimi, lojistik ve dil eğitimi gibi alanlarda çok sayıda faaliyet icra edilmektedir. Terörizme karşı mücadele bağlamında AD ülkelerinin Akdeniz’de sürdürülmekte olan Etkin Çaba Harekatı’na (OAE) katkıları üzerinde yapılan çalışmalara da devam edilmektedir. Bu ülkelerden bazıları NATO operasyonlarına katkıda bulunmaktadırlar.
Öte yandan ülkemiz, yine İstanbul Zirvesi’nde, Orta Doğu bölgesinde ve özellikle Körfez İşbirliği Konseyinde yer alan ülkelerle ikili temelde pratik işbirliği yapılabilmesi amacıyla oluşturulan “İstanbul İşbirliği Girişimi”ni de desteklemektedir. İstanbul İşbirliği Girişimi (İİG) çerçevesinde İttifak, Orta Doğu bölgesindeki ülkelerle güvenlik ve istikrarın arttırılmasına yönelik ilişkiler geliştirmeyi hedeflemektedir. Girişime bu aşamada Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri iştirak etmektedir.
Türkiye, tüm Akdeniz Diyalogu ülkelerinin yanısıra İİG üyesi ülkelerle de iyi ilişkiler yürütmekte olup, sözkonusu ülkelerle askeri alanda pek çok ikili teknik anlaşma imzalamış bulunmaktadır. Akdeniz Diyalogunun ve İİG’nin geliştirilmesine aktif katkısının bir göstergesi olarak Türkiye, Ankara’da yerleşik Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezini (BİOEM) AD ülkelerinin katılımına açmıştır. Ülkemiz ayrıca, Riga Zirvesinde alınan, AAOK Ortaklık araçlarının Akdeniz Diyalogu, İstanbul İşbirliği Girişimi ve Temas ülkelerine “case by case” ilkesi temelinde açılması kararını da desteklemektedir.
10. NATO-Rusya İlişkileri
Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından İttifak, Avrupa-Atlantik bölgesinde güvenlik ve istikrarın sürdürülebilmesi amacıyla Rusya Federasyonu ile bir diyalog başlatmıştır. NATO-RF ilişkilerinde, 1997’de NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyi (DOK) kurucu senedinin imzalanmasıyla istikrar ve işbirliği tesis olunmuştur. NATO’nun Kosova’ya müdahalesi, 1999’da RF’nin DOK işbirliğini askıya almasına neden olmuştur. 11 Eylül saldırıları sonrasında gelişen yeni işbirliği anlayışı çerçevesinde, 2002’de NATO-RF Zirvesinde kabul edilen “Roma Bildirisi”yle NATO-Rusya Konseyi (NRC) kurulmuştur. NRC’nin amacı siyasi diyalog ve pratik işbirliği sağlanmasıdır.
NATO-RF ilişkilerinde 2008 yılındaki Gürcistan krizinin ardından yaşanan olumsuz dönem, 4 Aralık 2009 günü gerçekleştirilen NATO-RF Konseyinde alınan ve Bakanlar düzeyindeki diyalog ve işbirliğini resmen yeniden başlatan kararlarla sona ermiştir.
Ülkemiz, NATO-Rusya ilişkilerinin geliştirilmesini desteklemekte ve NATO ile Rusya arasında yapıcı, karşılıklı anlayış, şeffaflık ve işbirliğine dayalı kurumsal ilişkiler kurulmasının, Avrupa-Atlantik bölgesinin barış ve istikrarı için gerekli olduğunu düşünmektedir. Bu doğrultuda, Türkiye, NRC’nin faaliyetlerine tam destek vermektedir. NRC bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerde gelinen aşama cesaret verici olmakla birlikte, Türkiye, NRC bünyesinde daha fazla işbirliği imkanının bulunduğunu düşünmektedir. Ülkemiz, terörizmle mücadelenin NRC çerçevesinde öncelikli bir işbirliği alanı oluşturduğunu düşünmektedir.
Hem istişare, hem de pratik işbirliği boyutu olan NRC çerçevesindeki başlıca işbirliği alanları arasında, terörizmle mücadele, savunma reformu, kriz yönetimi, yayılmanın önlenmesi, hava sahası işbirliği, sivil olağanüstü hal planlaması, silahların kontrolü ve güven ve güvenlik artırıcı önlemler yer almaktadır.
NRC’nin gündemindeki diğer bir önemli işbirliği alanını ise, Afganistan ve Orta Asya ülkeleri personeline uyuşturucu ile mücadele eğitimi verilmesine dair NRC Projesi oluşturmaktadır. Sözkonusu projeye katkı olarak Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlı Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlarla Mücadele Akademisinde (TADOC) Afgan personel için kurslar düzenlemektedir. TADOC’un ayrıca, mobil timlere uzman katkısında bulunarak sözkonusu projeye desteğini sürdürmesi öngörülmektedir.
11. NATO-Ukrayna İlişkileri
Ukrayna, Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyine ve Barış için Ortaklık (BİO) Programına katılmaktadır. Ayrıca, 1997 yılında kurulan NATO-Ukrayna Komisyonu (NUC) vasıtasıyla NATO ile Ukrayna arasında özel bir ilişki mekanizması da oluşturulmuştur. Nisan 2005’te Vilnius’ta düzenlenen Dışişleri Bakanları Gayrıresmi Toplantısında, Ukrayna’nın reform süreci ve İttifaka katılma hedefleri konusunda bu ülkeyle Yoğunlaştırılmış Diyalog (YD) başlatılmasına karar verilmiştir.
NATO Dışişleri Bakanlarının Aralık 2008’de Brüksel’de yapılan toplantısında, Ukrayna’ya MAP verilmesi konusunda Müttefikler arasında oydaşma bulunmadığından, (Gürcistan ve) bu ülkeyle Yıllık Ulusal Program (ANP) uygulaması başlatılmasına karar verilmiştir.
Bu ülke, NATO’nun yürüttüğü harekatlara önemli miktarda katkı sağlamaktadır. NATO’yla ilişkiler ve olası NATO üyeliği, Ukrayna’nın gündeminin ön sıralarında yer almaktadır. Ancak, gerek siyasi çevreler, gerek kamuoyu bakımından konu hassasiyet arzetmektedir. Anketler, NATO üyeliğine ülke genelinde verilen desteğin %30’u geçmediği sonucunu vermektedir.
Öte yandan, 7 Şubat 2010 tarihinde yapılan seçimlerde Viktor Yanukoviç’in Devlet Başkanlığına seçilmesi bu ülkenin NATO’yla ilişkilerinde önemli değişikliğe yol açmıştır. Bu ülke yetkilileri yaptıkları açıklamalarda, Ukrayna’nın artık NATO’ya üye olmayı hedeflemediğini, ancak ANP çerçevesinde NATO'yla işbirliğinin devamının hedeflendiğini, Ukrayna’nın ulusal çıkarlarıyla örtüştüğü ve Avrupa güvenliğine katkı yaptığı ölçüde, NATO'yla ilişkilerin geliştirilmeye devam edileceğini ifade etmektedirler.
Ülkemiz, önemli bir bölgesel ortak olarak gördüğü Ukrayna’nın Avrupa-Atlantik kurumlarıyla bütünleşmesi sürecine verdiği desteği sürdürmektedir. Bu bağlamda, Ukrayna’nın savunma reformu alanındaki çabaları özel bir önem taşımaktadır. Savunma reformu alanındaki ilerlemeler, NATO ile işbirliğini kolaylaştırmasının yanısıra, Ukrayna’nın Avrupa-Atlantik toplumu ile de daha yakın ilişkiler kurmasını sağlayacaktır.
12. 2004 NATO İstanbul Zirvesi
Türkiye 28-29 Haziran 2004 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen NATO Zirvesi’ne evsahipliği yapmıştır. İstanbul Zirvesi, İttifak’ın 29 Mart 2004 tarihinde gerçekleşen genişlemesinden sonra Devlet ve Hükümet Başkanları düzeyinde gerçekleşen ilk önemli etkinlik olmuştur.
2004 Zirvesine, Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyi üyesi 46 ülkenin yanısıra Afganistan, Bosna-Hersek ve Sırbistan-Karadağ da misafir statüsüyle iştirak etmişlerdir. Buna ilaveten, Zirve marjında NATO-Rusya Konseyi (NRC) ve NATO-Ukrayna Komisyonu (NUC) toplantıları yapılmıştır. Zirveye, yarısı resmi heyet mensupları ve diğer yarısı basın mensupları olmak üzere, yaklaşık 6000 kişi katılmıştır. Zirve çerçevesinde bir dizi “kamu diplomasisi” faaliyeti gerçekleştirilmiştir.
NATO İstanbul Zirvesi’nde Müttefikler;
-Afganistan’da ISAF harekatının İl İmar Takımları (PRT) vasıtasıyla ve ülkedeki genel seçimlere olan desteği arttırmak suretiyle genişletmeyi kararlaştırmış;
-İttifak’ın Bosna-Hersek’teki SFOR harekatına son vermesini ve Avrupa Birliği’nin bu ülkede, BM Şartı’nın VII. Bölümü uyarınca, NATO ve AB arasında mutabık kalınan Berlin (+) düzenlemelerine dayanan yeni bir görev kuvveti konuşlandırmasını memnuniyetle karşılamış;
-Kosova’daki güvenlik durumunu daha da güçlendirmek ve buradaki siyasi süreci teşvik etmek için kuvvetli bir KFOR mevcudiyetinin önemini teyit etmiş; -NATO’nun Akdeniz’de icra edilen harekatı “Operation Active Endeavour”ın (OAE) terörizmle mücadeleye katkısını arttırmaya karar vermiş;
- Iraklı güvenlik güçlerinin eğitilmesine yardım sağlanmasını kararlaştırmış;
- Terörizme karşı yürütülen küresel mücadeleye Müttefiklerce yapılmakta olan katkıların güçlendirilmesi için genişletilmiş bir tedbirler paketi üzerinde görüş birliğine varmış;
-Tüm İttifak görevlerini icra edebilecek daha modern, kullanabilir ve konuşlandırılabilir bir kuvvete sahip olmak amacıyla NATO’nun askeri yeteneklerinin dönüşümü daha ileriye götürmeyi kararlaştırmış;
-Stratejik açıdan önem taşıyan özellikle Kafkasya ve Orta Asya bölgelerindeki Ortaklarla birlikte çalışmanın önemine değinmiş;
-NATO’nun Akdeniz Diyalogu’nu geliştirmeyi ve “İstanbul İşbirliği Girişimi” adı altında geniş Orta Doğu bölgesine yeni bir işbirliği mekanizması önermeyi kararlaştırmışlardır.
13. 2006 NATO Riga Zirvesi
28-29 Kasım 2006 tarihlerinde Riga’da düzenlenen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde alınan başlıca kararlar arasında,
- Bosna-Hersek, Karadağ ve Sırbistan’a BİO’ya katılım için davette bulunulması,
- BİO çerçevesindeki Ortaklık araçlarının “case-by-case” temelinde AD, İİG ve Temas Ülkelerinin kullanımına açılması,
- NATO Mukabele Kuvvetinin tam operasyonel yeteneğe eriştiğinin ilanı,
- ve Kapsamlı Siyasi Yönergenin kabulü yer almıştır.
14. 2008 NATO Bükreş Zirvesi
12. 2004 NATO İstanbul Zirvesi
Türkiye 28-29 Haziran 2004 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen NATO Zirvesi’ne evsahipliği yapmıştır. İstanbul Zirvesi, İttifak’ın 29 Mart 2004 tarihinde gerçekleşen genişlemesinden sonra Devlet ve Hükümet Başkanları düzeyinde gerçekleşen ilk önemli etkinlik olmuştur.
2004 Zirvesine, Avrupa Atlantik Ortaklık Konseyi üyesi 46 ülkenin yanısıra Afganistan, Bosna-Hersek ve Sırbistan-Karadağ da misafir statüsüyle iştirak etmişlerdir. Buna ilaveten, Zirve marjında NATO-Rusya Konseyi (NRC) ve NATO-Ukrayna Komisyonu (NUC) toplantıları yapılmıştır. Zirveye, yarısı resmi heyet mensupları ve diğer yarısı basın mensupları olmak üzere, yaklaşık 6000 kişi katılmıştır. Zirve çerçevesinde bir dizi “kamu diplomasisi” faaliyeti gerçekleştirilmiştir.
NATO İstanbul Zirvesi’nde Müttefikler;
-Afganistan’da ISAF harekatının İl İmar Takımları (PRT) vasıtasıyla ve ülkedeki genel seçimlere olan desteği arttırmak suretiyle genişletmeyi kararlaştırmış;
-İttifak’ın Bosna-Hersek’teki SFOR harekatına son vermesini ve Avrupa Birliği’nin bu ülkede, BM Şartı’nın VII. Bölümü uyarınca, NATO ve AB arasında mutabık kalınan Berlin (+) düzenlemelerine dayanan yeni bir görev kuvveti konuşlandırmasını memnuniyetle karşılamış;
-Kosova’daki güvenlik durumunu daha da güçlendirmek ve buradaki siyasi süreci teşvik etmek için kuvvetli bir KFOR mevcudiyetinin önemini teyit etmiş; -NATO’nun Akdeniz’de icra edilen harekatı “Operation Active Endeavour”ın (OAE) terörizmle mücadeleye katkısını arttırmaya karar vermiş;
- Iraklı güvenlik güçlerinin eğitilmesine yardım sağlanmasını kararlaştırmış;
- Terörizme karşı yürütülen küresel mücadeleye Müttefiklerce yapılmakta olan katkıların güçlendirilmesi için genişletilmiş bir tedbirler paketi üzerinde görüş birliğine varmış;
-Tüm İttifak görevlerini icra edebilecek daha modern, kullanabilir ve konuşlandırılabilir bir kuvvete sahip olmak amacıyla NATO’nun askeri yeteneklerinin dönüşümü daha ileriye götürmeyi kararlaştırmış;
-Stratejik açıdan önem taşıyan özellikle Kafkasya ve Orta Asya bölgelerindeki Ortaklarla birlikte çalışmanın önemine değinmiş;
-NATO’nun Akdeniz Diyalogu’nu geliştirmeyi ve “İstanbul İşbirliği Girişimi” adı altında geniş Orta Doğu bölgesine yeni bir işbirliği mekanizması önermeyi kararlaştırmışlardır.
13. 2006 NATO Riga Zirvesi
28-29 Kasım 2006 tarihlerinde Riga’da düzenlenen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde alınan başlıca kararlar arasında,
- Bosna-Hersek, Karadağ ve Sırbistan’a BİO’ya katılım için davette bulunulması,
- BİO çerçevesindeki Ortaklık araçlarının “case-by-case” temelinde AD, İİG ve Temas Ülkelerinin kullanımına açılması,
- NATO Mukabele Kuvvetinin tam operasyonel yeteneğe eriştiğinin ilanı,
- ve Kapsamlı Siyasi Yönergenin kabulü yer almıştır.
14. 2008 NATO Bükreş Zirvesi
NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi, 2-4 Nisan 2008 tarihlerinde Bükreş’te düzenlenmiştir. Genişleme konusunun öncelikli gündem maddesini oluşturduğu Zirvede, NATO’nun Balkanlara yönelik politikası, Afganistan ve Kosova’daki NATO operasyonları ile terörizm, füze savunması ve enerji güvenliği gibi konular da ağırlıklı olarak ele alınmıştır.
Bükreş Zirvesinde, NATO’nun Üyelik Eylem Planı’na (MAP) dahil üç ülkeden Arnavutluk ve Hırvatistan İttifakla katılım görüşmelerine başlamak üzere davet edilmiş, isim sorunu nedeniyle Yunanistan’ın vetosuna maruz kalan Makedonya ise bu aşamada üyelik daveti alamamıştır. Öte yandan, Ukrayna ve Gürcistan’ın bu aşamada MAP’a davet edilmeleri mümkün olmamakla birlikte, anılan ülkelerin ileride NATO üyesi olacakları belirtilmek suretiyle, İttifakın “açık kapı” politikası teyit edilmiştir. Bosna-Hersek ve Karadağ’ın, İttifak’la ilişkilerinin Yoğunlaştırılmış Diyalog düzeyine çıkarılması ve Malta’nın Barış İçin Ortaklık programına geri dönmesi de, Zirvede alınan diğer önemli kararları oluşturmuştur.
Bükreş Zirvesi çerçevesinde, Rusya Devlet Başkanının da katılımıyla düzenlenen NATO-Rusya Konseyi (NRC) Zirvesinde, NRC gündemindeki pratik işbirliğinin bulunduğu aşama ele alınmış, AKKA, NATO genişlemesi, Kosova gibi konularda görüş alışverişinde bulunulmuştur.
Bükreş Zirvesi çerçevesinde, Rusya Devlet Başkanının da katılımıyla düzenlenen NATO-Rusya Konseyi (NRC) Zirvesinde, NRC gündemindeki pratik işbirliğinin bulunduğu aşama ele alınmış, AKKA, NATO genişlemesi, Kosova gibi konularda görüş alışverişinde bulunulmuştur.
ISAF’a katkıda bulunan ülke ve uluslararası kuruluşların katılımıyla düzenlenen ayrı bir oturumda, Fransa’nın 700 mevcutlu ilave birlik katkısında bulunacağını açıklaması, toplantıda yapılan en önemli katkı taahhüdünü teşkil etmiştir.
Zirvede ayrıca, 21. yüzyılın tehditleri bağlamında, füze savunması, siber savunma, enerji güvenliği gibi konular da ele alınmıştır.
15. 60. Yıl Zirvesi
İttifak’ın kuruluşunun 60. yılı münasebetiyle 3-4 Nisan 2009 tarihinde Almanya ve Fransa’nın ortak evsahipliğinde Kehl ve Strazburg kentlerinde düzenlenen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi, yalnızca tarihi ve sembolik önemi haiz bir buluşma olmakla kalmamış, aynı zamanda önemli kararların alınmasına da vesile oluşturmuştur. Yeni NATO Genel Sekreterinin seçilmesi, Fransa’nın entegre askeri yapıya dönüşü, Stratejik Konsept ve Afganistan Zirvenin ağırlıklı gündem maddelerini oluşturmuştur. Kosova’daki KFOR harekatı, NATO’nun Balkanlara yönelik politikası, NATO’nun dönüşümü ve karargah reformu Zirve marjında ele alınan diğer konuları oluşturmuştur.
Zirvede ayrıca, 21. yüzyılın tehditleri bağlamında, füze savunması, siber savunma, enerji güvenliği gibi konular da ele alınmıştır.
15. 60. Yıl Zirvesi
İttifak’ın kuruluşunun 60. yılı münasebetiyle 3-4 Nisan 2009 tarihinde Almanya ve Fransa’nın ortak evsahipliğinde Kehl ve Strazburg kentlerinde düzenlenen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi, yalnızca tarihi ve sembolik önemi haiz bir buluşma olmakla kalmamış, aynı zamanda önemli kararların alınmasına da vesile oluşturmuştur. Yeni NATO Genel Sekreterinin seçilmesi, Fransa’nın entegre askeri yapıya dönüşü, Stratejik Konsept ve Afganistan Zirvenin ağırlıklı gündem maddelerini oluşturmuştur. Kosova’daki KFOR harekatı, NATO’nun Balkanlara yönelik politikası, NATO’nun dönüşümü ve karargah reformu Zirve marjında ele alınan diğer konuları oluşturmuştur.
Zirvenin Başlıca Sonuçları:
- NATO’nun 31 Temmuz 2009 tarihinde boşalacak NATO Genel Sekreterlik makamına Danimarka Başbakanı Anders Fogh Rasmussen seçilmiştir.
- Fransa’nın İttifak’ın entegre askeri yapıya dönüş kararından duyulan memnuniyet ve anılan kararın İttifak’ın güçlendirilmesine yapacağı katkı Zirve Bildirisinde açıklanmıştır.
- İttifak’a Katılım protokollerine ilişkin onay süreçleri Zirveden önce tamamlanan Arnavutluk ve Hırvatistan Zirve sırasında resmen NATO’ya katılmışlardır.
- Zirve vesilesiyle NATO’nun 60 yıldır dayandığı temel ilkelerin sürekliliğini teyit eden ve 21. yüzyıla ilişkin vizyonunun ortaya koyan İttifak Güvenliği Deklarasyonu kabul edilmiştir. Sözkonusu Deklarasyon’da NATO’nun en son 1999 yılında güncellenmiş olan Stratejik Konsepti’nin yenilenmesi konusunda bir görevlendirmeye yer verilmiştir.
- Müteakip Zirve’nin Portekiz’de yapılması karara bağlanmıştır.
- NATO’nun 31 Temmuz 2009 tarihinde boşalacak NATO Genel Sekreterlik makamına Danimarka Başbakanı Anders Fogh Rasmussen seçilmiştir.
- Fransa’nın İttifak’ın entegre askeri yapıya dönüş kararından duyulan memnuniyet ve anılan kararın İttifak’ın güçlendirilmesine yapacağı katkı Zirve Bildirisinde açıklanmıştır.
- İttifak’a Katılım protokollerine ilişkin onay süreçleri Zirveden önce tamamlanan Arnavutluk ve Hırvatistan Zirve sırasında resmen NATO’ya katılmışlardır.
- Zirve vesilesiyle NATO’nun 60 yıldır dayandığı temel ilkelerin sürekliliğini teyit eden ve 21. yüzyıla ilişkin vizyonunun ortaya koyan İttifak Güvenliği Deklarasyonu kabul edilmiştir. Sözkonusu Deklarasyon’da NATO’nun en son 1999 yılında güncellenmiş olan Stratejik Konsepti’nin yenilenmesi konusunda bir görevlendirmeye yer verilmiştir.
- Müteakip Zirve’nin Portekiz’de yapılması karara bağlanmıştır.
Alıntı Adresi: Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder